DO CHA LUIS G. DA CÂMARA, S.J.

NGHE THÁNH I-NHÃ KỂ

SAU ÐÓ ÐỌC CHO NGƯỜI KHÁC GHI CHÉP LẠI.

Hoàng Sóc Sơn
giới thiệu, dịch và chú thích

NỘI DUNG.

Lời mở

Dẫn nhập

Lời nói đầu của cha Jeronimo Nadal

Lời nói đầu của Cha Luis G. da Câmara

Ðược mời gọi phục vụ Đức Kitô

Hướng đến giúp đỡ các linh hồn

Ði học và tìm bạn

Nhận sứ mạng từ vị đại diện Đức Kitô

Phụ lục

Tham khảo

LỜI MỞ

Những bước đường theo Chúa là tựa do chúng tôi đặt cho tập sách thường được gọi là Hồi Ký (hay Tự Truyện, hay Tự Thuật) của thánh I-nhã. Nội dung do chính thánh I-nhã kể lại cho cha Luis Gonalves da Câmara trong hai năm 1553 và 1555. Cha này ghi chép những điều cốt yếu, sau đó đọc cho thư ký chép lại. Tập sách được hoàn thành vào tháng 12 năm 1555 tại Genova, nước Ý.

Vào năm 1552, thánh I-nhã đã 61 tuổi, đã làm Bề Trên Cả tiên khởi Dòng Tên 11 năm, đang ở nhà Ðức Mẹ Trên Ðường, trụ sở Dòng Tên lúc đầu, tại Rôma. Vì ngài hay ốm đau, người ta sợ ngài không sống được bao lâu nữa. Các môn đệ của ngài, đặc biệt là hai cha Juan de Polanco và Jeronimo Nadal, nài nỉ ngài kể lại Thiên Chúa đã dẫn dắt ngài từ khi ngài hoán cải đến thời điểm ấy thế nào. Không phải là tò mò, các cha ấy nghĩ rằng thấy được hoạt động của Thiên Chúa trong tâm hồn thánh I-nhã thì cũng hiểu được nguồn gốc và tinh thần đích thực của Dòng Tên. Vì thế các cha ấy ước mong thánh I-nhã kể lại để làm như một bản di chúc thiêng liêng. Ơn gọi của thánh I-nhã chẳng phải là mô hình và mẫu gương sống động cho cả Dòng sao?

Tuy nhiên, khó khăn đến từ chính thánh I-nhã. Một mặt ngài rất bận rộn vì vừa phải điều hành Dòng, vừa phải soạn thảo Hiến Chương, lại còn phải phụ trách một số hoạt động bác ái nữa. Mặt khác, và có lẽ đây là lý do chính, ngài không muốn nói về chính mình. Nhưng ngày 4.8.1553, ngài đã quyết định kể cho cha L.G. da Câmara.

Cha L. G. da Câmara sinh tại Bồ Ðào Nha khoảng năm 1519, là con viên Tổng Ðốc Madeira. Năm 1535, cha đến Paris học ngôn ngữ và triết lý. Tại đó, cha gặp chân phước Phêrô Favre và biết nhóm các bạn cùng chí hướng với thánh I-nhã. Năm 1545, cha về Bồ Ðào Nha và gia nhập Dòng Tên. Tháng 5 năm 1553, cha được gọi về Rôma để báo cáo tình hình Dòng Tên tại Bồ Ðào Nha. Xong nhiệm vụ, cha được thánh I-nhã giữ lại làm quản lý nhà Ðức Mẹ Trên Ðường. Cha là một người rất gần gũi với thánh I-nhã trong đời sống hằng ngày, lại có trí nhớ rất tốt và đặc biệt hết sức quan tâm đến những gì liên hệ tới thánh I-nhã. Sáng hôm 4.8.1553, cha gặp thánh I-nhã trong vườn để nói chuyện về đời sống thiêng liêng. Khi cha nói về hư vinh, thánh I-nhã chỉ cho cha cách thắng được loại cám dỗ này. Ngài kể lại việc ngài phải mất hai năm chiến đấu mới thắng được. Thấy những điều mình kể giúp được cho cha L. G. da Câmara, ngài nhận ra nếu kể lại tiến trình ngài đã trải qua từ một kẻ ham danh đến một người hành hương, chẳng những ngài có thể giúp cha ấy mà giúp được nhiều người khác nữa. Thế là ngài quyết định kể cho cha ấy những bước đường theo Chúa của ngài. Thật bất ngờ: điều cha Polanco và cha Nadal nài nỉ mãi không được thì cha L. G. da Câmara lại 'bất chiến tự nhiên thành'.

Thánh I-nhã bắt đầu kể câu chuyện vào cuối tháng 8 năm 1553. Cha L. G. da Câmara chăm chú lắng nghe, rồi ngay lập tức về phòng ghi chép lại những điểm cốt yếu, sau đó đọc cho một thư ký chép lại từng chữ. Cha L. G. da Câmara cho biết mình 'không viết một chữ nào ngoài những điều đã nghe Cha [1] nói'. Cha Nadal cho biết cha L. G. da Câmara 'có trí nhớ tuyệt vời'. Tuy nhiên, giữa những điều cha L. G. da Câmara viết ở Lời nói đầu và trong bản Hồi Ký, vẫn có một vài chi tiết không khớp [2]. Dầu sao, chúng ta có thể yên tâm là chúng ta chắc chắn những gì được viết ra diễn tả đúng như thánh I-nhã muốn.

            Thánh I-nhã không kể liên tục từ đầu đến cuối, nhưng vì nhiều lý do khác nhau, ngài chia làm ba đợt:

            Ðợt 1, trong tháng 8 và tháng 9 năm 1553: từ đầu đến giai đoạn Manresa.

            Ðợt 2, từ 9 đến 23 tháng 3 năm 1555: từ giai đoạn Manresa đến chuyện thánh I-nhã đi Rouen.

            Ðợt 3, từ 22 tháng 9 đến 20 hay 22 tháng 10 năm 1555: từ chuyện thánh I-nhã đi Rouen đến hết.

Sau hai đợt đầu, cha L. G. da Câmara đọc cho thư ký chép lại bằng tiếng Tây Ban Nha tại Rôma. Sau đợt ba, cha đọc cho thư ký chép lại bằng tiếng Ý, vì không có thư ký biết tiếng Tây Ban Nha, tại Genova. Sau đó, cha ấy viết Lời nói đầu, có lẽ trước khi thánh I-nhã qua đời (31.7.1556), vì không thấy nhắc gì đến việc ngài qua đời. Ngoài ra, cha ấy còn viết thêm 13 ghi chú ngoài lề nữa.

Bản gốc đã thất lạc. Chúng ta còn giữ được một vài bản sao được chép lại từ khá sớm, thí dụ bản cha Nadal dùng vào năm 1557, khi đi kinh lý nhiều cộng đoàn Dòng Tên. Cha Nadal, có lẽ không biết là trước đó cha L. G. da Câmara đã viết Lời nói đầu rồi, nên viết Lời nói đầu khác, trong khoảng 1561-1576. Trong khoảng 1558-1561, cha Annibal du Coudret, Dòng Tên, người Pháp, dịch bản Hồi Ký sang tiếng Latinh.

Một điều đáng tiếc là 10 năm sau khi thánh I-nhã qua đời, thánh Phanxicô Borja, trong cương vị Bề Trên Cả Dòng Tên, đã ra lệnh cho cha Pedro Ribadeneira [3] viết bản tiểu sử đầu tiên về thánh I-nhã, nhưng cũng ra lệnh gạch bỏ những trích dẫn bản Hồi Ký, vì cho rằng bản tường thuật của thánh I-nhã không đầy đủ và chắp nối. Thế là di chúc và giáo huấn của vị sáng lập bị Dòng Tên hầu như quên mất! Năm 1731 nhóm Bollandistes ấn hành và phát hành bản dịch Latinh (trong Acta Sanctorum, vol. VII Julii), và đánh số lề từ 1 đến 101 như hiện chúng ta thấy. Phải chờ thêm hơn 170 năm nữa, bản Tây Ban Nha -Ý mới được xuất bản lần đầu năm 1904 (Monumenta Ignatiana Scripta de Sancto Ignacio de Loyola 1, Madrid). Ðây là ấn bản phê bình đầu tiên. Một ấn bản phê bình khác, cùng với bản dịch Latinh, được ấn hành năm 1943 trong bộ Fontes Narrativi de S. Ignatio de Loyola 1: Narrationes scriptae ante annum 1587 (Roma: MHSI 1943). Từ đây, bản Hồi Ký ngày càng được đọc và nghiên cứu chu đáo hơn. Ngày nay, tập Hồi Ký được coi như viên ngọc trong di sản của thánh I-nhã, là nền móng cho mọi nghiên cứu và học hỏi về thánh I-nhã.

Bản Hồi Ký do cha L. G. da Câmara hoàn thành không có tựa và không phân chương. Cha Nadal đặt tựa là Acta P. Ignatii ut primum scripsit P. Ludovicus Gonzalves excipiens ex ore ipsius Patris. Xin phép dịch là Hạnh cha I-nhã theo như thoạt tiên cha L. G. da Câmara đã được nghe chính ngài kể, sau đó viết lại. Các bản dịch sang tiếng Anh và tiếng Pháp khá tự do trong việc đặt tựa và phân chương. Thí dụ cha A. Thiry gọi là Récit du Pèlerin, Autobiographie de Saint Ignace de Loyola và chia thành 7 chương, thêm phần Tâm sự ở cuối; cha J.N. Tylenda gọi là A Pilgrim's journey, the Autobiography of Saint Ignatius và chia thành 11 chương.

Bản dịch tiếng Việt đầu tiên do cha Hoàng Văn Lục, S.J., thực hiện năm 1975 với tựa là Trên đường tìm Chúa và chia thành 10 chương cùng với phần cuối được gọi là Bản đúc kết. Tại sao cần một bản dịch mới? Bản dịch cũ đã được thực hiện cách nay trên 25 năm. Trong thời gian này, có nhiều nghiên cứu về bản Hồi Ký đã giúp chúng ta có thể hiểu sâu rộng hơn sứ điệp của thánh I-nhã. Vả lại, bản dịch cũ rất ít chú thích, làm cho người đọc khó lĩnh hội hết được bản văn. Với bản dịch này, chúng tôi sẽ cố gắng sử dụng những nghiên cứu gần đây để dịch và chú thích, hi vọng sẽ giúp được người đọc hơn.

Tại sao đặt tựa là Những bước đường theo Chúa? Bản Ðịnh Thức Thể Chế Dòng Tên do thánh I-nhã và các bạn cùng chí hướng soạn thảo, rồi được Tòa Thánh phê chuẩn, gọi Dòng Tên là một con đường dẫn đến với Thiên Chúa. Thánh I-nhã là tổ phụ Dòng Tên đã được Thiên Chúa dẫn qua các chặng đường mà các Giêsu hữu được mời gọi đi lại hành trình ấy. Ðó là ý của thánh I-nhã khi thuật lại Chúa đã dẫn dắt ngài thế nào. Ý của cha Nadal khi xin và ý của thánh I-nhã khi kể đều coi đây là di chúc và giáo huấn của vị sáng lập Dòng Tên, nhằm giúp anh em trong Dòng đi đến nguồn gốc và nền tảng của Dòng. Chính trong cái nhìn đó, chúng ta mới hiểu được những bước đường theo Chúa của thánh I-nhã cũng phải là những bước đường theo Chúa của từng Giêsu hữu cũng như của toàn thể Dòng Tên: (1) quyết tâm phục vụ Ðức Kitô; (2) phục vụ Ðức Kitô bằng cách giúp đỡ các linh hồn; (3) không sống và làm việc đơn độc nhưng trong một nhóm bạn mà mà Chúa Giêsu là đầu; (4) nhận sứ mạng từ Ðức Thánh Cha trong cương vị người thay thế Ðức Kitô ở trần gian.

Thánh I-nhã là một trong những người gây tranh cãi hạng nhất trong lịch sử Hội Thánh cũng như lịch sử thế giới. Người ta có cái nhìn rất khác nhau về ngài, thậm chí đôi khi hoàn toàn trái ngược nhau. Rất nhiều người chỉ nói về ngài theo thành kiến hay suy đoán, hoặc theo người này người kia nói. Ðọc bản Hồi Ký, chúng ta mới biết đời sống nội tâm phong phú và thâm sâu của ngài, để thấy đa số các ý kiến về ngài, ngay cả nơi những tác giả khá nổi tiếng, đôi khi chỉ mới dừng lại ở phần vỏ chứ chưa đi vào phần ruột của ngài. Riêng tại Việt Nam, người ta còn hiểu rất ít về thánh I-nhã. Ngay cả những sách viết về ngài, vốn rất hiếm, lại khá sơ sài, mà nhiều khi chỉ là những suy đoán! Ðã đến lúc chúng ta để cho ngài trực tiếp nói với người Việt Nam nói chung, và với người Công Giáo Việt Nam nói riêng. Bản Hồi Ký chính là cơ hội để chúng ta được nghe đích thân ngài nói, chứ không chỉ nghe người ta nói về ngài.

Ước mong bản dịch cùng với giới thiệu và chú thích của chúng tôi giúp người đọc hiểu được chính xác và sâu xa hơn một chút về một vị thánh có vai trò khá quan trọng trong lịch sử đời tu, lịch sử Hội Thánh, và lịch sử thế giới.

Hiển Linh 1.1.2002

HOÀNG SÓC SƠN

Trở về Nội Dung

DẪN NHẬP

Hành Trình Thiêng Liêng Của Thánh I-nhã

Những bước đường theo Chúa khởi đầu với sự kiện Pamplona năm 1521 và kết thúc với năm 1538, sau khi thánh I-nhã đến ở hẳn tại Rôma. Ðó là 17 năm quan trọng đặc biệt trong cuộc đời thánh I-nhã (1491-1556), 17 năm người ta thường gọi là giai đoạn hành hương. Tuy nhiên, đó chưa phải là toàn bộ đời sống ngài. Chúng tôi sẽ trình bày sơ lược 30 năm đầu (1491-1521) và 18 năm cuối (1538-1556), nhờ đó chúng ta có thể dễ hiểu 17 năm giữa hơn. Chúng ta cũng biết rằng Những bước đường theo Chúa không phải là bản tự thuật đầy đủ và theo nghĩa thông thường của thánh I-nhã:

1) Ngài không chỉ thuật lại như một nhà báo, mà ngài nhìn lại cả đời sống dưới ánh sáng đã nhận được trong suốt cuộc đời, đặc biệt là kinh nghiệm thần bí.

2) Hình như ngài chỉ kể những gì các bạn đầu tiên của ngài chưa biết: vì thế đôi khi ngài kể sơ sài về một sự kiện rất quan trọng, thí dụ thị kiến La Storta, nhưng đôi khi lại kể khá chi li về những sự kiện không thật cần thiết, thí dụ trong chuyến hành hương Giêrusalem;

  3) Hình như ngài kết thúc đột ngột vì cha L. G. da Câmara phải đi Tây Ban Nha.

Ngoài ra, lúc ấy, thánh I-nhã đã tương đối lớn tuổi, và rất bận rộn, nên có thể bỏ qua một số chi tiết. Thứ đến, ngài cũng không quan tâm đặt những điều ngài kể trong bối cảnh lịch sử thế giới và Hội Thánh đang chuyển biến, mà chỉ thuật lại những điều ngài xét là sẽ giúp ích cho con cái thiêng liêng của ngài thôi.

Chúng ta sẽ cố gắng bổ sung những điều ấy trong bài dẫn nhập này.

BA MƯƠI NĂM ÐẦU 1491-1521

Thánh I-nhã tên thật là Inigo López de Loyola. Ngài sinh năm 1491 [4] tại lâu đài Loyola, thuộc giáo xứ Azpeitia, trong tỉnh Guipuzcoa, miền bắc Tây Ban Nha. Gia đình ngài thuộc dân tộc thiểu số Basco. Tiếng mẹ đẻ của ngài là tiếng Basco (khác với tiếng Tây Ban Nha). Ngài là con trai út trong gia đình: trên ngài có 10 anh chị; ngoài ra cha ngài còn có ít là hai người con ngoại hôn nữa.

Gia đình ngài thuộc hàng quí tộc ở Tây Ban Nha, đã lập được nhiều công trạng với triều đình và luôn luôn trung thành với triều đình. Cha ngài làm chủ lâu đài Loyola, có quyền thu tô của nông dân trong vùng, có quyền chỉ định cha sở nhà thờ xứ Azpeitia. Về đời sống tôn giáo, gia đình ngài luôn luôn gắn bó với Hội Thánh Công Giáo. Tuy nhiên, về đời sống luân lý, gia đình ngài không phải lúc nào cũng đáng nêu gương. Thí dụ cha ngài có mấy người con rơi; anh ngài, linh mục Pero, cha sở Azpeitia, khi qua đời cũng để lại mấy người con rơi.

Tên rửa tội của ngài là Inigo (người Tây Ban Nha thường thêm dấu ngã trên chữ n để đọc là I-nhi-gô), được Latinh hóa là Enneco. Trong tiếng Basco hiện thời, thay vì Inigo, người ta viết là Eneko. Ðây là tên vị viện phụ đan viện Biển Ðức Ona ở Burgos, qua đời năm 1057, và dân chúng trong vùng tôn kính như một vị thánh. Ignatius (Inhaxiô hay I-nhã) lần đầu tiên xuất hiện trong văn bằng tốt nghiệp đại học Paris của ngài năm 1535, hình như đơn giản vì các nhân viên đại học tưởng Inigo trong tiếng Basco chính là Ignatius trong tiếng Latinh. Về sau, ngài có lòng sùng kính đặc biệt thánh giám mục Inhaxiô thành Antiôkhia.

Có lẽ ngài mồ côi mẹ từ nhỏ. Chúng ta không thấy thánh I-nhã nhắc đến mẹ của ngài lần nào. Ngài được gia đình giao cho bà Maria de Garín gần nhà nuôi dưỡng. Bà vú nuôi này là vợ một người thợ rèn, tức là thuộc giới bình dân. Bà đã dạy ngài nói, đọc kinh, và cả lòng đạo của người bình dân xứ Basco. Sau khi ngài qua đời, bà xác định năm sinh của ngài là 1491 chứ không phải 1493 như lúc ấy có nhiều người nghĩ. Chúng ta không biết chính xác ngài ở với bà vú nuôi trong thời gian nào. Anh cả của ngài là Juan Perez chết năm 1496 trong một chiến dịch của Tây Ban Nha ở Napoli, nước Ý. Anh thứ hai là Martín García hưởng quyền thừa kế. Anh này cưới chị Magdalena de Araoz năm 1498. Có lẽ trong khoảng thời gian này, thánh I-nhã trở về lâu đài của gia đình, vì có chị dâu chăm sóc, và để học hành. Trình độ học vấn của ngài vào lúc hoán cải là biết đọc biết viết. Có lẽ gia đình thuê thầy đến dạy ngài tại nhà, như các gia đình quí tộc đương thời thường làm. So với mặt bằng dân trí thời nay thì trình độ học vấn của ngài thấp, nhưng so với người đương thời thì kể là đủ.

Có lẽ cha ngài muốn sau này ngài làm linh mục để hưởng bổng lộc nhà thờ xứ Azpeitia, nên hình như đã cho ngài 'chịu chức cắt tóc' [5]. Tuy nhiên, có lẽ ngài muốn tiến thân trên đường công danh hơn, nên năm 15 tuổi, được cha gởi đến tập sự tại dinh quan Thống Ðốc Ngân Khố Hoàng Gia Juan Velásquez de Cuéllar ở Arévalo, cách Loyola chừng 600 km. Cùng với các con trai của viên thống đốc, ngài được huấn luyện làm quan chức triều đình sau này: cỡi ngựa, đấu kiếm, giao tiếp, ca hát, khiêu vũ... Cũng tại Arevalo, ngài làm quen với những cuốn tiểu thuyết kiếm hiệp rất thịnh hành thời đó. Viên thống đốc thường phải đi đây đó để giải quyết công việc, nhiều khi thánh I-nhã cũng tháp tùng.

Một sự kiện đáng kể trong giai đoạn này xảy ra trong dịp lễ Hóa Trang (thứ ba trước Lễ Tro) ngày 2.2.1515. Thánh I-nhã bị tố cáo là 'kẻ chủ mưu' trong một vụ 'rất nghiêm trọng' xảy ra vào 'ban đêm, có sắp đặt trước', được thực hiện bằng một cuộc 'phục kích'. Cho đến nay, người ta vẫn không biết điều gì đã thực sự diễn ra. Sau đây là điều người ta phỏng đoán. Cụ thân sinh thánh I-nhã đã qua đời năm 1507. Gia đình Loyola 'bảo trợ' giáo xứ Azpeitia, nghĩa là có quyền chỉ định cha xứ. Từ lâu, cha xứ Azpeitia trên danh nghĩa (được hưởng giáo bổng) là cha Juan de Anchieta. Cha này sống ở triều đình, coi sóc nhà nguyện của hoàng gia, giao việc của giáo xứ cho các cha phụ tá. Năm 1515, cha này tính về hưu, nên chỉ định người cháu là cha García López de Anchieta kế nhiệm, trong khi gia đình Loyola muốn anh của thánh I-nhã là linh mục Pero López làm cha sở để hưởng giáo bổng. Lợi dụng đêm lễ Hóa Trang, thánh I-nhã cùng với người anh linh mục tổ chức một 'tiết mục' nào đó chống lại các giáo sĩ ở Azpeitia. Sự việc được kể là nghiêm trọng, nên hai anh em thánh I-nhã bị truy tố ra tòa. Hai anh em nại đến luật: cả hai là giáo sĩ, nên không thể bị truy tố ra tòa án dân sự. Người anh là linh mục nên cứ luật thì chỉ bị xét xử ở tòa án đạo. Riêng thánh I-nhã, người ta không thấy tên trong danh sách những người chịu chức cắt tóc trong sổ sách của giáo phận Pamplona [6]. Vả lại, ai cũng thấy ngài không hề cắt tóc theo kiểu hàng giáo sĩ thời đó (chỉ để tóc lại thành như một vòng tròn trên đầu) và cũng không hề thấy ngài mặc áo giáo sĩ (áo chùng thâm); trái lại ngài để tóc dài tới vai, đội mũ có gắn lông chim, mặc quần áo màu sáng, mang giày chật, mang kiếm và dao găm, đôi khi còn mặc áo giáp nữa, đúng như các hiệp sĩ đương thời. Nhưng rồi mọi chuyện cũng được bỏ qua, vì gia đình ngài rất thế lực và 'nén bạc đâm toạc tờ giấy!

Ðầu năm 1516, vua Fernando của Tây Ban Nha qua đời, lẽ ra công chúa Juana thừa kế ngai vàng cả hai vương quốc Castilla và Aragon tồn tại song song ở Tây Ban Nha từ gần 300 năm, nhưng vì bà bị coi là điên, nên con bà là Carlos (cháu ngoại vua Fernando và nữ hoàng Isabel, thường được gọi là Các Quân Vương Công Giáo, đồng thời là cháu nội hoàng đế Maximilian nước Ðức; từ năm 1519 lên nối ngôi ông nội làm hoàng đế Ðức, trong khi vẫn giữ ngôi vua Tây Ban Nha) lên nối ngôi, và chính thức thống nhất Tây Ban Nha. Nhà vua ra lệnh cho Arévalo và các thành phố khác thuộc quyền của thống đốc Velasquez trợ cấp cho thái hậu Germaine (vợ sau của vua Fernando). Viên thống đốc cùng với dân chúng trong vùng, nhất là những khu vực được miễn thuế, không chấp nhận, và mưu toan kháng cự bằng võ lực. Thống đốc Velasquez bị cách chức năm 1516 và qua đời năm 1517.

Thánh I-nhã đến giúp việc cho công tước Antonio Manrique de Lara, xứ Nájera, kiêm phó vương xứ Navarra. Hai sự kiện nhỏ xảy ra trong thời gian này nói lên phần nào con người của thánh I-nhã. Năm 1520, dân chúng Nájera nổi loạn chống lại công tước. Thánh I-nhã đã cùng với đoàn quân vào dẹp loạn. Dân trong thành bị đoàn quân của công tước cướp đoạt tài sản, nhưng thánh I-nhã không hề đụng đến cây kim sợi chỉ của dân. Ðầu năm 1521, dân hai thành phố San Sebastian và Hernani trong tỉnh Guipuzcoa nổi loạn, thánh I-nhã được công tước phái đến để dàn xếp hòa bình, và ngài đã thành công.

Chính từ bối cảnh ấy, thánh I-nhã tham dự vào trận đánh tại Pamplona mà ngài dùng để khởi đầu Những bước đường theo Chúa.

MƯỜI BẢY NĂM HÀNH HƯƠNG 1521-1538    

Khi chọn ai để thi hành một sứ mạng đặc biệt, thường Thiên Chúa chuẩn bị rất kỹ, nhưng không cho đương sự biết hết ngay từ đầu, mà dùng các biến cố để dần dần cho người ấy biết ý định của Chúa và chuẩn bị người ấy đón nhận và thi hành sứ mạng. Khoa sư phạm của Chúa là 'từng bước một thôi' như Ðức Hồng Y John Newman diễn tả.

1.                 Phục vụ Ðức Kitô  (cuối tháng 5.1521 đến cuối tháng 2.1522).    

Cho đến khi bị thương ở Pamplona năm 1521, thánh I-nhã là một người mải mê sự đời. Ngài thừa hưởng đức tin của gia đình, nhưng đức tin của ngài phần nào như nén bạc được chôn giấu kỹ. Phục vụ thống đốc Velasquez rồi phục vụ công tước Manrique, ngài nhắm trước hết là công danh. Ðối với ngài, Pamplona có thể là một cơ may để ngài tiến thân. Nhưng Chúa đã biến Pamplona thành khúc quanh quyết định của đời ngài: từ chỗ làm hiệp sĩ phục vụ triều đình Tây Ban Nha, ngài trở thành hiệp sĩ phục vụ Ðức Kitô.

Vua Franois I của Pháp và vua Carlos I của Tây Ban Nha (đồng thời là hoàng đế Karl V [thường được gọi là Charles Quint] của "Ðế quốc Rôma thánh của dân tộc Ðức"), là hai kẻ thù không đội trời chung. Một trong những điểm tranh chấp là vương quốc Navarra nhỏ bé, quê hương thánh Phanxicô Xavier. Năm 1512, Tây Ban Nha xua quân chiếm đóng Navarra, một vương quốc độc lập từ lâu. Năm 1515, Tây Ban Nha sáp nhập Navarra và đặt phó vương cai trị. Năm 1521, Pháp đem quân vào Navarra, bao vây thủ phủ Pamplona. Cả phó vương cũng như viên tướng chỉ huy quân đội Tây Ban Nha tại Pamplona đều bỏ chạy. Chỉ còn lại thánh I-nhã và một số hiệp sĩ cố thủ trong pháo đài. Thứ hai sau lễ Chúa Thánh Thần Hiện Xuống, ngày 20.5.1521, quân Pháp tấn công pháo đài. Thánh I-nhã bị thương nặng ở chân. Ngày 24, pháo đài đầu hàng. Thánh I-nhã được quân Pháp đưa về dưỡng bệnh tại lâu đài Loyola của gia đình.

Ngài được người chị dâu Magdalena tận tình chăm sóc. Các bác sĩ được mời đến để chữa trị. Có lúc bác sĩ tưởng ngài không qua được. Tuy nhiên, mọi sự cuối cùng cũng tốt đẹp, nhưng ngài phải nằm liệt giường một thời gian, và sau này suốt đời đi cà nhắc. Trong lúc chữa trị, ngài vẫn mơ tưởng đến công danh. Ngài xin chị Magdalena tìm cho tiểu thuyết kiếm hiệp để đọc, nhưng người phụ nữ đạo đức này chỉ có hai cuốn sách đạo là Hạnh các thánh và Cuộc đời Ðức Kitô, nên ngài đành phải đọc để giết thời giờ. Hai hình ảnh thay phiên nhau chiếm đoạt tâm trí ngài: một bên là hình ảnh các hiệp sĩ tìm công danh và làm đẹp lòng một phụ nữ quí phái, bên kia là hình ảnh các thánh, sống nghèo khó và khiêm tốn, làm môn đệ Ðức Kitô. Hình ảnh trước đem đến cho ngài niềm vui hời hợt và mau qua, sau đó là trống rỗng, vô nghĩa. Trái lại, hình ảnh sau làm cho ngài hưởng niềm vui sâu xa và lâu dài. Gương các thánh thúc đẩy ngài: "Thánh Phanxicô đã làm như thế, tôi cũng phải làm như thế; thánh Ðaminh đã làm như vậy, tôi cũng phải làm như vậy." Thế là ngài quyết định thay vì tiếp tục làm hiệp sĩ phục vụ triều đình Tây Ban Nha thì noi gương các thánh đi phục vụ Ðức Kitô. Ngài đã 'được Ðức Kitô chiếm đoạt" (Pl 3,12).

Ngài phác họa tương lai: đi chân không, chỉ ăn bánh mì và rau cỏ, chỉ uống nước lã, đi hành hương Giêrusalem để đền tội, sau đó có thể vào một dòng khổ tu, hay sẽ không vào dòng để được tự do sống khổ hạnh. Một ngày cuối tháng 12 năm 1522, sau khi bình phục, ngài cỡi la rời bỏ lâu đài Loyola lên đường mà không cho gia đình biết sẽ đi đâu. Giã từ dĩ vãng.

2.                 Giúp đỡ các linh hồn  (cuối tháng 2.1522 đến tháng 9.1523)

 Ðây là giai đoạn Thiên Chúa cho ngài thấy rõ ngài được gọi làm tông đồ.

 Trước hết, ngài đến đan viện dòng Biển Ðức tại Montserrat để dứt bỏ quá khứ. Sau ba ngày xét mình và xưng tội chung cả đời, ngài tặng một người hành khất trang phục hiệp sĩ, rồi mặc trang phục của khách hành hương, canh thức suốt đêm trước tượng Ðức Mẹ, theo thói quen trong nghi thức tấn phong hiệp sĩ, dâng kiếm và dao găm cho Ðức Mẹ, rồi biếu đan viện con la: ngài trở thành một người hành hương đi bộ hoàn toàn vô danh.

 Có lẽ theo lời khuyên của cha giải tội ở Montserrat, ngài đến Manresa nghỉ ngơi và tĩnh tâm để chuẩn bị đi Giêrusalem. Ngài đã ở lại đó hơn 10 tháng.

 Trong bốn tháng đầu, ngài thực hiện ý định đã mơ ước: mỗi ngày quỳ gối cầu nguyện riêng 7 giờ, dự lễ, dự giờ kinh phụng vụ, hành khất, ăn uống kham khổ, để râu tóc và móng chân móng tay mọc bừa bãi. Ngài thực sự thi đua với các thánh ẩn tu và muốn hơn cả các thánh nữa. Ngài thấy rất vui với cuộc đời mới.

 Nhưng rồi đến giai đoạn khó khăn. Ngài bối rối vì tội lỗi trong quá khứ, lo lắng về tương lai. Những giờ cầu nguyện của ngài trở nên khô khan. Ngài chán ngán đến nỗi tính cả tới chuyện tự tử. Ngài tìm hết cha linh hướng này đến cha linh hướng khác mà tình trạng vẫn ngày càng khó khăn hơn. Ngài không biết rằng Thiên Chúa đang dùng đêm tối thiêng liêng để thanh luyện linh hồn ngài, điều khá bình thường nơi những người sắp có bước tiến quyết định. Ngài chỉ còn biết kêu xin Chúa: dù phải theo một con chó nhỏ, ngài cũng sẵn lòng.

 Cuối cùng là giai đoạn soi sáng và an ủi mãnh liệt. Thiên Chúa dạy dỗ ngài như thầy giáo dạy một em bé. Những chân lý đức tin trở nên sáng tỏ: Thiên Chúa Ba Ngôi, Sáng Tạo, Cứu Chuộc, Thánh Thể, Hội Thánh... Ðỉnh cao là ơn soi sáng ở Cardoner. Ðây là một ơn ngoại thường thâu tóm tất cả các ơn khác đã nhận, đồng thời soi sáng ý nghĩa tất cả các ơn khác đã nhận. Thánh I-nhã được đưa vào các mầu nhiệm thần linh, đồng thời được mời gọi cộng tác với Ðức Kitô để thực hiện chương trình cứu độ của Thiên Chúa. Ơn soi sáng ở Cardoner xác định dứt khoát cái nhìn siêu nhiên của thánh I-nhã về thế giới và lịch sử, đồng thời biến ngài từ chỗ ước ao sống khổ hạnh đến chỗ xả thân 'giúp đỡ các linh hồn'.

 Với ơn soi sáng ở Cardoner, thánh I-nhã thấy mình trở nên một con người mới. Bên trong, ngài không ước muốn sống như các vị ẩn tu khổ hạnh nữa, nhưng muốn giúp đỡ người ta, đặc biệt về đời sống thiêng liêng như học giáo lý, tập cầu nguyện. Muốn vậy, ngài phải thay đổi cách sống bên ngoài: ăn uống, quần áo... mặc dầu giản dị, nhưng phải tử tế hơn. Ngài cũng hớt tóc, cạo râu, cắt móng chân móng tay. để người ta chấp nhận cho mình đến giúp đỡ họ. Từ nay, ơn gọi tông đồ chi phối toàn bộ cuộc sống và việc làm của ngài.

 Những kinh nghiệm thiêng liêng tại Manresa sẽ được thánh I-nhã đúc kết thành tập Linh Thao, sau này ngài dùng để giúp đỡ các linh hồn và qui tụ các bạn cùng chí hướng.

Giữa tháng 2 năm 1523, thánh I-nhã đi hành hương Giêrusalem, nhưng thay vì đi để làm việc đền tội như một người sám hối, thì đi như một người tông đồ. Ngài ước ao rèn luyện đức tin, đức cậy và đức mến, tức là đời sống siêu nhiên. Ngài muốn được sống gần gũi, thân thiết với Ðức Kitô hơn, muốn đặt chân mình trên vết chân của Chúa tại Ðất Thánh. Ngoài ra, ngài ước ao ở lại để truyền giáo cho người Hồi Giáo lúc ấy cai trị Ðất Thánh. Ðói khát, rét mướt, cực khổ, chê cười, nguy hiểm... ngài trải qua tất cả với lòng tin tưởng tuyệt đối nơi Thiên Chúa.

3-   Ðể phục vụ Ðức Kitô bằng cách giúp đỡ các linh hồn hơn : đi học và tìm bạn (1523-1537)

 Thánh I-nhã muốn ở lại Giêrusalem để vừa được sống gần gũi với Chúa Giêsu, vừa làm việc tông đồ với người Hồi Giáo, nhưng giáo quyền sở tại không cho phép. Trên đường về lại Tây Ban Nha, ngài tự hỏi: "Phải làm gì?"

Không biết phải làm gì, thánh I-nhã để cho Chúa Thánh Thần dẫn dắt từng bước. Về đến Barcelona, ngài gặp lại những người bạn đã quen hơn một tháng trước. Dự tính học hành thêm để có thể làm việc tông đồ tốt hơn của ngài được họ ủng hộ. Sống nghèo, dành nhiều thời giờ để cầu nguyện, và học thêm: thật không phải là điều dễ dàng. Ðôi khi ngài phải hy sinh giờ cầu nguyện và việc tông đồ để việc học hành đạt kết quả. Sau hai năm cố gắng, ngài nghe lời khuyên của thầy giáo và các bạn đến Alcalá học triết lý.

Alcalá cho ngài thấy rõ hơn: muốn giúp đỡ các linh hồn, phải tìm những người cùng chí hướng để hoạt động tông đồ được mở rộng hơn và hữu hiệu hơn. Lúc ở Barcelona, đã có ba thanh niên muốn bắt chước cách sống của ngài. Tại Alcalá, có thêm người thứ tư. Tuy nhiên, chẳng bao lâu sau, nhóm của ngài đã làm cho giáo quyền phải bận tâm: ngài và các bạn bị cấm dạy giáo lý và mặc đồng phục. Không được phép giúp đỡ các linh hồn ở Alcalá nữa, ngài và các bạn đến Salamanca. Chẳng bao lâu sau, chưa kịp học hành gì, ngài bị Tòa Án Giáo Lý ở Salamanca bắt giam rồi cấm giải thích cho người khác khi nào là tội trọng, khi nào là tội nhẹ, nếu chưa học xong bốn năm thần học. Kiên quyết phải học để có thể giúp đỡ các linh hồn hơn, năm 1528, ngài đi Paris để chuyên tâm học hành.

Nhận thấy vốn kiến thức của ngài vừa sơ sài, vừa mất căn bản, ngài quyết định bắt đầu việc học lại từ đầu. Ngài hy sinh việc tông đồ, bớt giờ cầu nguyện, chấp nhận bỏ đời sống hành khất đã quen từ nhiều năm, để có thể học hành đến nơi đến chốn. Nhóm bạn cùng chí hướng ở Tây Ban Nha bỏ ngài, mỗi người đi một ngả. Ngài tập họp nhóm mới gồm ba người, nhưng bị cộng đồng phản ứng mạnh, nên nhóm mau chóng tan rã. Qua hai lần thất bại về nhóm bạn, ngài thấy phải tiến hành chu đáo hơn.

Năm 1529, vì ở nhà trọ gặp khó khăn cho việc học, nên ngài xin vào nội trú tại học viện Sainte-Barbe. Ngài ở chung phòng với hai thanh niên khác là Phêrô Favre và Phanxicô Xavier. Ngài đã quyết định không làm việc tông đồ, cũng không đi tìm bạn cùng chí hướng, để chuyên tâm học tập. Nhưng chẳng bao lâu sau, lần lượt Phêrô Favre rồi Phanxicô Xavier muốn chia sẻ hướng tông đồ với ngài. Sau đó đến bốn sinh viên khác nữa. Linh Thao giúp các bạn vừa gắn bó với Chúa Giêsu, vừa gắn bó với thánh I-nhã, vừa gắn bó với nhau. Mỗi Chúa nhật, thánh I-nhã và các bạn đến đan viện Notre-Dame de Vauvert để dự lễ và chia sẻ với nhau về lý tưởng tông đồ. Ngày 15.8.1534, nhóm bạn bảy người cùng nhau tuyên khấn sống thanh bần, đi hành hương Giêrusalem và làm việc tông đồ. Thánh I-nhã gọi đó là những người bạn trong Chúa. Một quyết định gần như đồng thời: thánh I-nhã và các bạn sẽ làm linh mục để giúp đỡ các linh hồn hơn.

Năm 1535, theo lời khuyên của bác sĩ, thánh I-nhã về quê chữa bệnh, các bạn ở lại cứ tiếp tục học, và hẹn sẽ gặp lại nhau để cùng đi hành hương Giêrusalem. Ðầu năm 1537, thánh I-nhã gặp lại các bạn tại Venezia. Lúc này nhóm bạn đã có tất cả 11 người: nhóm Paris thu nhận thêm 3 bạn và thánh I-nhã thu nhận thêm 1 bạn. Trong khi chờ tàu đi Giêrusalem, các bạn chia nhau đi hoạt động tông đồ tại miền bắc nước Ý. Lúc ấy Venezia và Thổ Nhĩ Kỳ đang có chiến tranh, nên cơ may đi Giêrusalem thật mong manh. Tháng 3 năm 1537, một mình thánh I-nhã ở lại Venezia, trong khi các bạn đi Rôma xin phép lành Ðức Giáo Hoàng trước khi đi hành hương. Ðức Thánh Cha Phaolô III chẳng những cho phép và chúc lành cho chuyến hành hương, mà còn cho tiền lộ phí và cho phép tất cả các bạn chịu chức linh mục. Thánh I-nhã và 5 bạn khác thụ phong linh mục vào tháng 6. (Các bạn khác hoặc đã thụ phong rồi, hoặc phải chờ khi đủ tuổi). Ðể chuẩn bị dâng lễ mở tay, tất cả dành ra một thời gian để cầu nguyện. Sau đó, tất cả họp nhau tại Vicenza, đồng ý đặt tên cho nhóm là Ðoàn Giêsu [7], vì chỉ một mình Chúa Giêsu là đầu và là trưởng.

Ðến đây, mọi dự tính của thánh I-nhã khi ở Giêrusalem về đều đã được thực hiện: học hành đầy đủ, một nhóm bạn cùng chí hướng và chức thánh linh mục.

4.                 Ðể Ðoàn Giêsu phục vụ Ðức Kitô bằng cách giúp đỡ các linh hồn hơn: nhận sứ mạng từ Ðức Thánh Cha  (1537-1538)

Cho đến lúc ấy, thánh I-nhã và các bạn sống rất sâu đậm kinh nghiệm Kitô giáo, nhưng lại gần như không có quan tâm tích cực nào đối với giáo quyền, trừ những lần phải xin phép, bị thẩm vấn, bị giam giữ. Cả nhóm muốn đi Giêrusalem để trước là sống gần gũi thân thiết với Chúa Giêsu, sau là có thể ở lại để giúp người Hồi Giáo tại đó biết và tin Chúa Giêsu. Nhưng nếu không đi được? Cả nhóm đã nêu lên hai giả định: (1) Nếu đi được, tại Giêrusalem cả nhóm sẽ nhận định xem nên ở lại hay nên về Châu Âu; (2) Nếu không đi được, hoặc nếu nhóm quyết định trở vể Châu Âu, cả nhóm sẽ đến đặt mình dưới quyền Ðức Thánh Cha để ngài trao sứ mạng. Tại sao nại đến Ðức Thánh Cha? Vì nhu cầu tông đồ rất nhiều, không biết nên làm điều nào thì hơn. Ðức Thánh Cha là người đứng đầu toàn thể Hội Thánh, nên biết nơi nào có thể giúp đỡ các linh hồn hơn. Chẳng những thế, Ðức Thánh Cha chính là đại diện Ðức Kitô ở trần gian, và đây chính là điều thánh I-nhã luôn nhấn mạnh, nên nhận sứ mạng từ ngài là nhận sứ mạng từ chính Ðức Kitô.

Ðiều bao nhiêu năm mới xảy ra một lần lại xảy ra vào đúng năm 1537: không có tàu từ Venezia đi Giêrusalem. Thánh I-nhã và các bạn đi Rôma trình diện Ðức Thánh Cha.

Các bạn chia thành mấy toán. Thánh I-nhã cùng toán với chân phước Phêrô Favre và cha Laínez. Giữa tháng 11 năm 1537, ba người bạn đến một địa điểm gọi là La Storta, cách Rôma chừng 15 km. Tại đó, thánh I-nhã đã có một kinh nghiệm thiêng liêng hết sức quan trọng mà người ta quen gọi là thị kiến La Storta.

Trước hết, thánh I-nhã xác tín đã được ơn mà ngài xin từ lâu là được đặt với Chúa Con. Từ Loyola, ngài đã quyết tâm phục vụ Ðức Kitô. Ở Manresa, như được diễn tả trong bài Hai cờ hiệu, ngài xin được nhận vào dưới cờ của Ðức Kitô. Gần hơn, ngài và các bạn mới tự xưng là Ðoàn Giêsu. Ở La Storta, ngài thấy như Chúa Cha chỉ ngài mà nói với Chúa Giêsu đang vác Thánh Giá: "Cha muốn Con nhận cho người này phục vụ Con." Rồi Chúa Con nói với ngài: "Ta muốn con phục vụ Chúng Ta." Không còn nghi ngờ gì nữa, ngài được liên kết với Ðức Kitô vác Thánh Giá.

 Sau hết, Chúa Cha nói với thánh I-nhã: "Ta sẽ phù hộ các con ở Rôma." Vậy là Rôma đã thế chỗ cho Giêrusalem. Ngài và các bạn muốn đi Giêrusalem, nhưng Thiên Chúa muốn tất cả đi Rôma. Từ chỗ muốn phục vụ Ðức Kitô bằng cách giúp đỡ các linh hồn, theo ý mình thích, ở nơi mình thích, cụ thể là truyền giáo cho người Hồi Giáo ở Giêrusalem, nay thánh I-nhã và các bạn được mời gọi đặt mình dưới sự điều động của Hội Thánh, mà tiêu biểu là Ðức Giáo Hoàng Rôma, vị đại diện Ðức Kitô ở trần gian, để ngài cử đi đâu, làm gì tùy ý.

Cuối tháng 11 năm 1538, thánh I-nhã cùng với chín người bạn (cha Diego Hoces đã qua đời trước đó tại Padova) đến trình diện Ðức Thánh Cha Phaolô III, tự đặt mình dưới quyền điều động của ngài, sẵn sàng đi bất cứ nơi nào trên thế giới, thi hành sứ mạng vị đại diện Ðức Kitô trao phó, để phục vụ Ðức Kitô qua việc giúp đỡ các linh hồn hơn.

Nguồn gốc và nền tảng chính yếu đã được thiết lập, Dòng Tên chỉ còn chờ ngày chính thức ra mắt. Thánh I-nhã cũng chấm dứt giai đoạn hành hương để bước vào một giai đoạn mới. Ngày 25.12.1538, thánh I-nhã dâng lễ mở tay mừng Chúa Giáng Sinh tại nhà thờ Ðức Bà Cả Rôma, nơi có giữ một máng cỏ mà người ta cho là chính máng cỏ Bêlem xưa kia: trước đây ngài vẫn mong được dâng lễ mở tay tại hang đá Bêlem. Từ nay, ngài định cư tại Rôma cho đến khi qua đời.

MƯỜI TÁM NĂM CUỐI 1538-1556

Ðược 10 linh mục có học, sống nghèo, lại nhiệt thành sẵn lòng nhận sứ mạng, Ðức Thánh Cha Phaolô III rất mừng. Ngài lần lượt cử người này đi dạy thần học, người kia đi cải tổ một đan viện, người khác đi truyền giáo ở Ấn Ðộ.

Mùa Chay năm 1539, thánh I-nhã và các bạn họp nhau tại Rôma để suy nghĩ về tương lai. Ðây là lần đầu tiên và cũng là lần duy nhất cả nhóm 10 cha đầu tiên [8] sống chung với nhau. Ðoàn Giêsu đã có quá trình gần 5 năm: liên kết với nhau nhờ Linh Thao, tình bạn gắn bó, chia sẻ lý tưởng tông đồ. Giờ đây, Ðức Thánh Cha cử các bạn đi hoạt động tông đồ, người chỗ này, người chỗ khác, Ðoàn Giêsu đứng trước nguy cơ tan rã. Hai vấn đề được nêu lên: (1) Ðoàn Giêsu nên hợp hay tan? (2) Nếu muốn hợp thì phải làm gì?

Câu hỏi thứ nhất được giải quyết khá dễ dàng và nhanh chóng: cần duy trì và củng cố Ðoàn Giêsu, vì Ðoàn do Thiên Chúa đã liên kết.

Câu hỏi thứ hai phức tạp hơn nhiều. Tất cả gia tăng cầu nguyện và hãm mình để xin Chúa soi sáng. Có nhiề

u ý kiến khác nhau, nhưng cuối cùng, vấn đề được nêu lên rõ ràng hơn: muốn duy trì và củng cố Ðoàn Giêsu, có lẽ tốt nhất là mọi người khấn tuân phục một người do Ðoàn bầu lên làm bề trên. Tất cả mau chóng đồng ý là không có lời khấn tuân phục thì khó lòng duy trì được Ðoàn Giêsu. Nhưng nếu khấn tuân phục?

Từ gần 5 năm, các bạn đã sống với nhau mà không ai là bề trên, không ai phải tuân phục, mọi sự vẫn tốt đẹp. Biết đâu khi có lời khấn tuân phục, tình bạn tự do vốn rất đẹp sẽ biến mất, và Ðoàn Giêsu trở thành một tổ chức gò bó!

Ðoàn Giêsu đã khấn thanh bần và khiết tịnh, nếu thêm lời khấn tuân phục, Ðoàn sẽ biến thành một dòng tu. Nếu Ðoàn trở thành một dòng tu thì sao? (1) Lúc ấy các dòng tu đang suy thoái, nên trở thành một dòng tu có nghĩa là sẽ không ai muốn gia nhập Ðoàn, và dân chúng cũng không quí mến Ðoàn, nên Ðoàn sẽ không thâu lượm được hoa trái tông đồ; (2) Nếu biến thành dòng tu, Ðoàn Giêsu sẽ phải theo qui chế chung của các dòng tu trong Hội Thánh, hoặc là sẽ bị Tòa Thánh ghép vào một dòng tu có sẵn, nghĩa là sẽ phải giam mình trong các tu viện, phải mặc áo dòng, phải họp nhau hát kinh thần vụ, phải làm việc hãm mình đền tội: thế là lý tưởng phục vụ Ðức Kitô bằng việc giúp đỡ các linh hồn tiêu tan.

Sau gần một tháng cầu nguyện và nhận định cộng đoàn, cuối cùng Ðoàn Giêsu đi đến quyết định khấn tuân phục. Ba lý do chính được nêu lên là: (1) thi hành thánh ý Thiên Chúa hơn; (2) liên kết với nhau chặt chẽ và bền vững hơn; (3) anh em được chăm sóc chu đáo hơn. Chúng ta nên để ý đến ba chữ hơn: không khấn tuân phục cũng được, nhưng khấn tuân phục thì hơn. Ngày 15 tháng 4 năm 1539, cả nhóm ký tên vào bản cam kết nếu Hội Thánh cho phép thì Ðoàn Giêsu sẽ khấn tuân phục một bề trên do anh em bầu lên.

Trong hơn 2 tháng tiếp theo, các cha đầu tiên đề ra những nét căn bản của dòng tu mới, đó là một dòng tu hoạt động tông đồ, dưới quyền trực tiếp của Ðức Thánh Cha. Ngoài ba lời khấn khiết tịnh, thanh bần và tuân phục chung với mọi dòng tu khác, Ðoàn Giêsu sẽ khấn tuân phục Ðức Thánh Cha khi ngài trao sứ vụ. Ðể đáp ứng mục tiêu tông đồ, anh em trong Ðoàn phải được huấn luyện lâu dài và kỹ lưỡng về đời sống thiêng liêng và học vấn. Những điều Ðoàn xét là làm thiệt hại đến mục đích tông đồ của Ðoàn sẽ bị loại bỏ: tu viện, áo dòng, hát kinh thần vụ chung, ăn chay đánh tội. Ðoàn sẽ bầu một Bề Trên Cả mà mọi người phải khấn tuân phục. Sau này, thánh I-nhã sẽ viết: "Ơn gọi của chúng ta là đi đến bất cứ nơi nào trên thế giới có hy vọng giúp đỡ được các linh hồn." Không ai đặt vấn đề về tên dòng: Ðoàn Giêsu hay Dòng Tên trước sau vẫn là Ðoàn của Chúa Giêsu.

Bản Ðịnh Thức Thể Chế, đề ra những nét chính yếu trên đây, được Ðức Thánh Cha Phaolô III phê chuẩn ngày 27.9.1540. Tháng 4 năm 1541, thánh I-nhã được tất cả các bạn nhất trí bầu làm Bề Trên Cả tiên khởi của Dòng. Rồi tất cả chính thức tuyên 4 lời khấn tại nhà thờ Thánh Phaolô Ngoại Thành Rôma ngày 22.4.1541. Ðoàn Giêsu chính thức nhập cuộc. Ðến Việt Nam, Ðoàn Giêsu được việt hóa thành Dòng Tên.

Trong 15 năm làm Bề Trên Cả, thánh I-nhã có hai nhiệm vụ chính: (1) Ðiều hành sinh hoạt Dòng: gởi người đi sứ vụ, huấn luyện thành viên mới, viết thư cho các anh em khắp nơi [9]. Khi ngài qua đời, Dòng Tên có khoảng 1000 anh em, trải rộng từ Châu Âu đến Châu Á, Châu Phi và Châu Mỹ. (2) Soạn thảo Hiến Chương Dòng Tên. Ðể làm việc này, ngài phải cầu nguyện, suy nghĩ về kinh nghiệm bản thân và kinh nghiệm Ðoàn Giêsu, hỏi ý kiến các cha trong nhóm đầu tiên. Bản Hiến Chương của ngài khá độc đáo: mỗi người vào Dòng Tên phải sống lại hành trình và kinh nghiệm thiêng liêng của ngài và các cha đầu tiên.

Ngoài hai nhiệm vụ chính trên đây, ngài cũng tham gia hoạt động tông đồ tại Rôma: cứu giúp nạn nhân các vụ thiên tai, bênh vực những người bị thiệt thòi như cộng đồng Do Thái, giới hành khất, các cô gái lầm lỡ.

Ðặc biệt ngay trong những năm tháng bận rộn với trăm công ngàn việc này, ngài đạt tới đỉnh cao của đời sống thần bí. Thật ra, đối với ngài, thần bí và tông đồ chỉ là một. Tập Nhật ký thiêng liêng cho thấy ngài kết hiệp mật thiết và thâm sâu với Thiên Chúa thế nào, và mọi điều ngài viết ra, nhất là các điều khoản Hiến Chương Dòng Tên, đều xuất phát từ kinh nghiệm thần bí ấy.

Trong những năm cuối đời, thánh I-nhã đau yếu khá thường xuyên. Sáng sớm ngày 31.7.1556, ngài êm ái tắt thở tại trụ sở Dòng Tên ở Rôma. Ngài được Ðức Thánh Cha Grêgôriô XV tuyên thánh năm 1622. Khuôn mặt nổi bật ngài để lại cho chúng ta là một bạn đường Chúa Giêsu, tiến từng bước theo Chúa Thánh Thần hướng dẫn, chứ không đi trước và khí cụ trong tay Thiên Chúa.

Trở về Nội Dung

LỜi nói đẦu cỦa cha Jeronimo Nadal [10]

1. Cha I-nhã đã nói với tôi cũng như với các cha khác là ngài đã xin Chúa ba ơn trước khi lìa khỏi đời này : một là Thể Chế Dòng được Tòa Thánh phê chuẩn, hai là Linh Thao cũng được như vậy, ba là ngài soạn xong Hiến Chương.

2. Nhớ điều ấy và thấy ngài đã đạt được tất cả [11], tôi sợ rằng ngài sắp được Thiên Chúa gọi đến một đời sống tốt hơn. Ðược biết là các vị thánh sáng lập các dòng đan tu thường để lại cho con cái những lời khuyên, như một bản di chúc, mà các ngài xét là hữu ích để họ tiến tới trong đức hạnh, tôi chờ dịp thuận tiện để xin Cha I-nhã cũng làm như vậy [12]. Vào năm 1551 [13], một hôm gặp cha I-nhã, và được nghe ngài nói : "Lúc này tôi vượt trên chín tầng mây rồi", tôi hiểu điều ấy nghĩa là ngài đã xuất thần hay ngất trí, như thường xảy ra cho ngài. Với lòng kính trọng sâu xa nhất, tôi hỏi: "Cha nói vậy là sao ?", nhưng ngài chuyển đề tài trao đổi sang điều khác [14]. Cho là giây phút thuận tiện đã đến, tôi xin ngài thương kể cho chúng tôi biết Chúa đã hướng dẫn ngài thế nào từ khi ngài bắt đầu hoán cải, để chuyện ngài kể sẽ trở nên cho chúng tôi như một bản di chúc hay một bản huấn dụ của người cha cho con cái. Tôi nói với ngài : "Thưa cha, vì Chúa đã ban cho cha đủ ba ơn cha ước ao trước khi chết, chúng con sợ là chẳng bao lâu nữa Chúa sẽ gọi cha về trời."

3. Ngài thoái thác, nại lý do bận việc. Ngài nói không thể dành thời giờ hay chú tâm cho việc đó được. Tuy nhiên, ngài cũng thêm: "Xin cha cùng với cha Polanco [15] và cha Ponce [16] dâng ba lễ theo ý đó, và sau khi cầu nguyện, xin nói cho tôi biết cha nghĩ thế nào." Tôi đáp: "Thưa cha, chúng con sẽ vẫn nghĩ như bây giờ." Nhưng ngài nói rất tử tế:"Xin cha cứ làm như tôi đã nói." Chúng tôi dâng ba lễ, rồi báo cho ngài biết chúng tôi vẫn nghĩ vậy, và ngài hứa sẽ làm điều chúng tôi xin.

Năm sau, từ đảo Sicilia về lần thứ hai, để đi Tây Ban Nha, tôi hỏi ngài xem đã làm gì chưa, ngài đáp: "Chưa làm chi hết." Ở Tây Ban Nha về lại năm 1554, tôi lại hỏi ngài, nhưng ngài vẫn chưa khởi sự [17]. Không biết bị ai thúc bách, tôi đẩy thêm : "Tính đến nay đã bốn năm rồi, chẳng những con mà các anh em khác cũng xin cha thuật lại cho chúng con biết Chúa đã rèn luyện cha thế nào từ khi cha bắt đầu hoán cải, vì chúng con tin chắc là điều ấy rất hữu ích cho chúng con cũng như cho cả Dòng. Nhưng con thấy là cha không chịu làm, nên con dám quả quyết: nếu cha chấp thuận điều chúng con tha thiết mong ước, chúng con sẽ tận dụng những gì cha để lại; còn nếu cha không làm, chúng con cũng không vì vậy mà suy sụp đâu, và chúng con vẫn giữ nguyên lòng tin tưởng nơi Chúa như thể chính cha đã viết hết."

4. Ngài không trả lời chi cả, nhưng tôi nghĩ là đúng hôm ấy ngài gọi cha Luis Gonalves đến và bắt đầu kể. Cha này được Chúa ban cho trí nhớ tuyệt vời sau đó đã ghi chép lại. Cha Luis là đại biểu ở Ðại Hội [18], trong đó cha được bầu làm phụ tá cho cha Bề Trên Cả Laínez. Về sau, cha ấy dạy riêng về văn chương và luân lý Công Giáo cho vua Sebastian nước Bồ Ðào Nha. Người ta nhìn nhận đó là một linh mục đạo hạnh và rất nhân đức. Cha Gonalves viết một phần bằng tiếng Tây Ban Nha, một phần bằng tiếng Ý, tùy theo người chép mà cha ấy có được. Cha Annibal du Coudret, một người học thức và đạo hạnh, đã dịch sang tiếng Latinh. Cả tác giả lẫn dịch giả đều còn sống.

Trở về Nội Dung

LỜi nói đẦu [19] cỦa Cha Luis G. da Câmara

1. Vào một buổi sáng, hôm ấy là thứ sáu ngày 4 tháng 8, áp lễ Ðức Mẹ Xuống Tuyết [20], năm 1553, trong khi Cha [21] đang ở trong vườn, gần nhà hay căn hộ gọi là của công tước [22], tôi bắt đầu kể cho Cha nghe một số điều liên quan đến linh hồn mình, và trong những điều tôi kể, có nói đến hư vinh. Ðể chữa trị, Cha khuyên tôi thỉnh thoảng đến thưa chuyện với Chúa về những việc của mình, dâng lên Chúa tất cả những gì là tốt đẹp nơi mình, và nhìn nhận tất cả là ân huệ của Chúa, để tạ ơn Chúa về những điều ấy. Cha nói làm tôi rất xúc động, không sao cầm được nước mắt. Rồi Cha cho tôi biết Cha đã chiến đấu chống lại tật xấu ấy trong suốt hai năm, đến nỗi khi sắp xuống tàu ở Barcelona để đi Giêrusalem, Cha không dám nói với ai là mình đi Giêrusalem [23] . Và trong các trường hợp khác cũng vậy. Cha thêm là về mặt này, tâm hồn Cha từ đó về sau rất bình an [24].

Một hay hai giờ sau, ở bàn ăn, đang lúc cha Polanco và tôi cùng ăn với Cha, Cha nói là nhiều lần cha Nadal và những người khác trong Dòng đã nài nỉ Cha [25], nhưng Cha chưa bao giờ quyết định được [26]. Giờ đây, sau khi nói với tôi, Cha về phòng, và Cha cảm thấy được thúc đẩy mãnh liệt để đáp ứng. Cha quyết định thực hiện điều đó, tức là thuật lại tất cả những gì đã xảy ra trong tâm hồn Cha cho đến lúc này, đồng thời Cha quyết định tôi sẽ là người được Cha bày tỏ những điều ấy [27]. Cách Cha nói cho thấy rõ là Chúa gợi hứng cho Cha để thấy bổn phận phải làm gì.

2. Lúc ấy, Cha rất đau yếu, và không có thói quen hứa làm gì dù chỉ là một ngày sau. Khi có ai nói : "Hai tuần nữa" hay "một tuần nữa tôi sẽ làm", Cha phần nào ngạc nhiên và luôn luôn hỏi: "Sao? Còn sống được lâu vậy sao?" Tuy nhiên, trong dịp này, Cha nói Cha hi vọng sẽ sống được ba hay bốn tháng để hoàn tất công việc. Hôm sau tôi hỏi Cha khi nào thì bắt đầu, Cha trả lời là hằng ngày tôi phải nhắc Cha (tôi không nhớ được là bao nhiêu ngày!), cho tới khi Cha cảm thấy sẵn sàng. Vì công việc dồn dập, không có thời giờ, Cha muốn tôi mỗi Chúa nhật lại nhắc Cha. Thế là đến tháng 9 (tôi không nhớ ngày nào), Cha gọi tôi và bắt đầu kể cho tôi nghe toàn bộ đời sống Cha, cả những chuyện nông nổi thời trai trẻ [28], tất cả đều rõ ràng, rành rẽ, chi li. Sau đó, vẫn trong tháng ấy, Cha gọi tôi ba hay bốn lần và kể chuyện đời sống Cha cho tới những ngày đầu Cha ở Manresa, như người ta có thể thấy được vì chữ viết khác nhau [29].

3. Cách Cha thuật chuyện vẫn là cách Cha vẫn làm bình thường trong mọi thứ khác: Cha thuật rõ ràng, làm cho người nghe có cảm tưởng quá khứ hiện ra ngay trước mắt. Không cần hỏi Cha chi hết, vì bất cứ điều gì thiết yếu để hiểu Cha đều nhớ thuật lại. Ngay lập tức tôi lẳng lặng đi ghi lại, lần đầu tự tay tôi viết các điểm tóm lược, sau đó dài hơn nhiều, như bản viết hiện nay. Tôi đã cố gắng không viết một chữ nào ngoài những điều tôi đã nghe Cha nói [30]. Ðiều tôi sợ là, vì không muốn viết gì ngoài lời Cha nói, tôi không làm nổi lên được một số điều.

Như đã nói trên, tôi đã khởi sự viết những điều này vào tháng 9 năm 1553. Từ đó tới khi cha Nadal đến, ngày 18.1.1554, Cha luôn luôn cáo lỗi, nêu lên việc cha bị đau yếu này nọ, hoặc giải quyết việc này việc khác. Cha bảo tôi: "Khi xong việc này, xin nhắc tôi." Và khi xong việc, tôi nhắc, Cha lại bảo : "Lúc này phải lo việc khác. Khi nào xong, xin nhắc tôi."

4. Khi cha Nadal đến và thấy công việc đã bắt đầu rồi thì vui lắm, bảo tôi hối thúc Cha tiếp tục, và nói với tôi nhiều lần là Cha không làm được gì tốt cho Dòng hơn điều ấy, vì đó là cho Dòng nền móng đích thực [31]. Chính cha ấy nói với Cha nhiều lần, và Cha bảo tôi nhắc khi việc gây quỹ cho Học Viện [32] hoàn tất. Khi việc ấy xong, lại phải chờ giải quyết xong vụ Tư Tế Gioan [33] và sau khi gởi thư từ [34] xong.

Chúng tôi tiếp tục câu chuyện vào ngày 9 tháng 3 [35]. Lúc ấy Ðức Giáo Hoàng Giuliô III bệnh nặng và qua đời ngày 23, và Cha hẹn sẽ tiếp tục khi có Ðức Giáo Hoàng mới, đó là Ðức Marcellô II. Rồi Cha lại hoãn cho tới khi Ðức Giáo Hoàng Phaolô IV được bầu. Sau đó, vì trời nóng và bận việc, Cha hoãn mãi đến ngày 21 tháng 9, khi đặt vấn đề tôi được gởi đi Tây Ban Nha. Nại lý do này, tôi hối thúc tới tấp đòi Cha phải giữ lời hứa với tôi. Thế là Cha lên chương trình gặp tôi vào buổi sáng ngày 22 tại Tháp Ðỏ [36]. Sau khi dâng lễ, tôi đến hỏi Cha tới giờ chưa.

5. Cha bảo tôi cứ đến chờ Cha ở Tháp Ðỏ, và tôi phải có mặt sẵn khi Cha đến. Tôi nghĩ là phải đợi Cha ít lâu, nên khi tôi nói chuyện với một tu huynh hỏi chuyện tôi ở hành lang, Cha đến và quở trách tôi không vâng lời, vì không đến đợi Cha ở chỗ hẹn. Hôm ấy Cha không chịu làm chi hết. Chúng tôi đến nài nỉ Cha tiếp tục. Cha đến Tháp Ðỏ và Cha vừa đi vừa kể, như mọi khi. Tôi nhích lại càng ngày càng gần Cha hơn, để quan sát nét mặt rõ hơn, nhưng Cha nói: "Phải giữ luật [37]." Tạm quên lời nhắc nhở, tôi cứ đến gần Cha, hai hay ba lần, Cha lại nhắc rồi tiếp tục. Sau đó, Cha tiếp tục trở lại Tháp để kể cho xong, như tôi ghi lại được. Vì tôi phải dành thời giờ để chuẩn bị cho chuyến đi (hôm trước ngày tôi lên đường cũng là ngày cuối Cha nói với tôi về những điều ấy), tôi không thể ghi lại đầy đủ mọi sự ở Rôma. Ðến Genova, vì không có người biết tiếng Tây Ban Nha để chép, tôi đã đọc bằng tiếng Ý, dựa trên những điều tôi đã ghi được ở Rôma và đem theo.

Tôi hoàn tất công việc vào tháng 12 năm 1555.

Trở về Nội Dung

ÐƯỢC MỜI GỌI PHỤC VỤ ÐỨC KITÔ

1          Cho đến năm 26 tuổi [38], kẻ ấy [39] chỉ mải mê với những chuyện phù phiếm thế gian, đặc biệt là ham mê võ nghệ [40], với ước ao mãnh liệt và phù phiếm là được nổi tiếng [41].

Vì vậy, đang lúc ở trong một pháo đài bị quân Pháp [42] công hãm, và mọi người đồng ý là phải đầu hàng để thoát chết (vì họ thấy rõ không thể tự vệ được), kẻ ấy đưa ra cho vị chỉ huy [43] bao nhiêu lý lẽ để rồi thuyết phục được người này cố thủ, bất chấp ý kiến của tất cả các hiệp sĩ [44]. Những người này thấy kẻ ấy can đảm và kiên quyết thì cũng vững lòng.

Khi đến ngày biết là sẽ bị tấn công [45], kẻ ấy xưng tội với một chiến hữu [46]. Cuộc tấn công kéo dài được khá lâu thì kẻ ấy bị trúng đạn [47] vào một chân làm nó gãy nát ra. Vì đạn đi qua giữa hai chân, nên chân kia cũng bị thương nặng [48].

2          Kẻ ấy ngã xuống rồi, những người trong pháo đài đầu hàng người Pháp [49]. Sau khi chiếm được pháo đài, họ đối xử với người bị thương rất tử tế, vừa lịch sự, vừa thân thiện [50]. Sau 12 hay 15 ngày ở Pamplona, họ dùng cáng khiêng kẻ ấy về quê [51]. Tại đây, vì bệnh tình kẻ ấy rất tồi tệ, người ta đã mời các bác sĩ và các nhà phẫu thuật từ nhiều nơi đến. Theo họ thì phải kéo cái chân ra lại, xếp lại các xương đâu vào đó, vì lần trước đã làm sai, hoặc vì khi di chuyển các xương đã xê dịch, nên không ở đúng chỗ, và như vậy thì không khỏi được. Thế là kẻ ấy bị làm thịt lần nữa. Y như những lần trước đó, lần này kẻ ấy cũng không nói một tiếng nào, cũng không tỏ dấu hiệu đau đớn nào, ngoài việc nắm chặt hai bàn tay [52].

3          Nhưng bệnh tình càng ngày càng tệ hơn. Kẻ ấy không ăn được và có những triệu chứng khác như người ta thường thấy nơi một người sắp chết. Ðến lễ thánh Gioan [53], vì các bác sĩ không tin tưởng kẻ ấy sẽ hồi phục được, nên kẻ ấy được khuyên nên xưng tội. Khi kẻ ấy chịu các bí tích [54], vào chiều hôm trước lễ hai thánh Phêrô và Phaolô [55], các bác sĩ cho biết nếu đến nửa đêm mà kẻ ấy không khá hơn thì kể như là chết. Bệnh nhân vốn có lòng sùng kính thánh Phêrô [56], và Chúa thương cho kẻ ấy bắt đầu cảm thấy khá hơn ngay chính nửa đêm hôm ấy. Và bệnh tình được cải thiện nhiều đến nỗi chỉ mấy ngày sau, người ta cho rằng kẻ ấy đã thoát cơn nguy tử.

4          Chẳng bao lâu, các miếng xương kết dính lại với nhau, nhưng bên dưới đầu gối lại có một cái xương chồm lên trên một cái khác, vì vậy mà chân bị rút ngắn lại, và cái xương kia nhô lên, làm cho nhìn chẳng đẹp mắt mấy. Ðã quyết chí theo đuổi thế gian [57], và cho rằng để như vậy thì xấu xí [58], kẻ ấy không thể chịu được, nên hỏi các nhà phẫu thuật xem có thể cắt đi được không. Họ trả lời là có thể cắt được, nhưng sẽ phải chịu đau đớn hơn tất cả những gì kẻ ấy đã phải chịu trước đó, vì vết thương đã lành và phẫu thuật đòi hỏi nhiều thời giờ. Tuy nhiên, kẻ ấy nhất mực đòi bằng được, cho dầu người anh hoảng sợ cho biết chính anh ấy sẽ không dám để cho người ta hành hạ như vậy. Người bị thương vẫn chịu đựng với sự nhẫn nhục thường lệ [59].

5          Sau khi xẻ thịt và cắt khúc xương nhô lên, người ta làm hết cách để cái chân khỏi bị rút ngắn lại. Phải dùng nhiều thuốc và máy móc để kéo chân cho dài ra lại. Kẻ ấy chịu cực hình như vậy trong nhiều ngày.

Nhưng Chúa cho kẻ ấy được hồi phục. Kẻ ấy khỏe mạnh và tình trạng tổng quát rất khả quan, trừ việc kẻ ấy chưa thể đi đứng được, nên buộc phải ở trên giường. Thấy mình đã khỏe lại, kẻ ấy xin một số tiểu thuyết gọi là kiếm hiệp^[60] để đọc cho qua ngày đoạn tháng, vì kẻ ấy vốn thích loại sách trần tục và dối trá [61] ấy. Nhưng khắp cả nhà, không tìm đâu được một cuốn nào trong số những cuốn kẻ ấy thường đọc; người ta đem đến cho kẻ ấy một cuốn Cuộc Ðời Ðức Kitô [62] và một cuốn về cuộc đời các thánh [63] bằng tiếng Tây Ban Nha.

6          Kẻ ấy thường xuyên đọc hai cuốn ấy, và phần nào cảm thấy bị thu hút vào những điều kể trong sách. Khi ngưng đọc, kẻ ấy suy nghĩ, lúc thì về những điều đã đọc được, lúc thì về những điều thế gian trước kia kẻ ấy vẫn thường nghĩ tới.

Trong số tất cả những ý tưởng phù phiếm đến trong trí, có một điều chi phối và xâm chiếm tâm hồn đến nỗi kẻ ấy mơ mộng suốt hai, ba hay bốn giờ mà không nhận ra. Kẻ ấy tưởng tượng những điều phải làm cho một thiếu nữ quí phái [64], phương tiện sẽ dùng để đến nơi nàng ở, những vần thơ [65], những lời lẽ sẽ nói với nàng, những chiến công sẽ phải có để dâng cho nàng. Kẻ ấy quá tự phụ nên không thấy được là điều ấy không sao thực hiện được, vì thiếu nữ quí phái này không chỉ thuộc hàng quí tộc bình thường như bá tước hay công tước, nhưng ở hàng cao hơn thế nữa [66].

7          Tuy nhiên, Thiên Chúa đã đến cứu giúp kẻ ấy: sau những ý tưởng ấy là những ý tưởng khác, thai nghén từ những gì đọc được trong sách. Khi đọc về cuộc đời Chúa Giêsu và các thánh, thỉnh thoảng kẻ ấy suy nghĩ và tự nhủ: "Giả như tôi làm những điều thánh Phanxicô và thánh Ðaminh đã làm thì sao?" [67] Kẻ ấy cũng nghĩ đến nhiều điều cho là tốt và luôn luôn nhắm đến những việc khó khăn và nhọc nhằn. Khi tự đề ra cho mình những việc ấy, kẻ ấy có cảm giác là sẽ dễ thực hiện. Trong suốt thời gian suy tính như vậy, kẻ ấy vẫn tự nhủ: "Thánh Ðaminh đã làm điều này, vậy tôi cũng phải làm; thánh Phanxicô đã làm điều kia, vậy tôi cũng phải làm." Cả những suy nghĩ này cũng kéo dài một lúc lâu, rồi bị những ý tưởng khác cắt ngang, và tâm trí kẻ ấy lại quay về với những ý tưởng trần tục đã nói trên; những ý tưởng này cũng kéo dài một lúc lâu. Những ý tưởng rất khác biệt như vậy lần lượt nối tiếp nhau trong một thời gian lâu dài. Dầu là những kỳ tích thế gian mà kẻ ấy ước ao đạt được hay những kỳ tích mà trí tưởng tượng gợi lên để kẻ ấy làm cho Thiên Chúa, kẻ ấy luôn luôn dành thời giờ để suy nghĩ về những điều hiện đến trong trí, cho đến khi mệt, kẻ ấy mới bỏ điều này để nghĩ sang điều khác.

8          Dầu vậy, có sự khác biệt này: khi nghĩ đến những chuyện thế gian, kẻ ấy rất thích thú; nhưng khi mệt mỏi, thôi không nghĩ nữa, lại thấy trống rỗng và buồn chán; trái lại, khi nghĩ về việc đi chân đất đến Giêrusalem [68], chỉ ăn rau cỏ, và làm những việc khổ chế như các thánh đã làm, chẳng những ngay lúc ấy kẻ ấy cảm thấy an ủi [69], mà cả sau khi thôi không nghĩ đến nữa vẫn thấy vui và thích. Lúc đầu kẻ ấy không để ý điều ấy nên không dừng lại để suy xét về sự khác biệt. Một hôm, mắt kẻ ấy phần nào mở ra: kẻ ấy bắt đầu ngạc nhiên về sự khác biệt này, nên khởi sự suy tư. Kinh nghiệm cho kẻ ấy thấy có những ý tưởng khiến kẻ ấy buồn, có những ý tưởng giúp kẻ ấy vui. Dần dần kẻ ấy nhận ra các tác nhân [70] khác nhau tác động nơi mình, tác động của ma quỉ và tác động của Thiên Chúa.

Ðây là lần đầu tiên Cha suy tư về những điều thuộc về Thiên Chúa. Sau này, khi tập Linh Thao, ngài sẽ khởi từ đây để rút ra những ánh sáng đầu tiên về các tác nhân khác nhau  [71].

9          Nhờ đọc sách, kẻ ấy được soi sáng khá nhiều, nên bắt đầu suy nghĩ nghiêm chỉnh hơn về đời sống quá khứ của mình, và thấy rất cần phải làm việc đền tội [72]. Chính lúc ấy, kẻ ấy nảy sinh lòng ao ước bắt chước các thánh [73]. Kẻ ấy không lưu ý được hoàn cảnh riêng của từng vị, nhưng tự hứa với mình là, nhờ ơn Chúa, phải làm những điều các ngài đã làm. Nhưng điều kẻ ấy ước ao hơn hết là, ngay sau khi bình phục, sẽ đi Giêrusalem, như đã nói trên, và ăn chay đánh tội theo như một tâm hồn quảng đại và sốt mến Chúa có thể ước ao thực hiện [74].

10        Nhờ các ước muốn thánh thiện[75], kẻ ấy quên đi các mơ mộng xưa kia. Các ước muốn thánh thiện lại được xác chuẩn [76] bằng thị kiến sau đây. Một đêm kia, không ngủ, kẻ ấy thấy rõ ràng hình ảnh Ðức Mẹ cùng với Chúa Giêsu Hài Ðồng. Khi thấy như vậy, kẻ ấy cảm thấy rất hứng khởi một lúc khá lâu. Kẻ ấy cảm thấy ghê tởm tất cả cuộc sống quá khứ, đặc biệt là những chuyện xác thịt, và có cảm tưởng như tất cả những hình ảnh từng được ghi khắc vào tâm hồn mình đều bị xoá bỏ. Từ hôm ấy cho đến tháng 8 năm 1553, khi kể những điều này, kẻ ấy không bao giờ mảy may ưng thuận với những cám dỗ xác thịt [77]. Do đó, có thể chắc chắn thị kiến ấy xuất phát từ Thiên Chúa, mặc dầu kẻ ấy không dám quả quyết như vậy, và không khẳng định gì ngoài những điều trên đây [78]. Anh của kẻ ấy, cũng như mọi người khác trong nhà, căn cứ vào những điều bên ngoài, đều ghi nhận sự thay đổi đang diễn ra trong tâm hồn kẻ ấy.

11        Riêng kẻ ấy, chẳng bận tâm gì, cứ mải miết đọc sách và dự tính những việc tốt sẽ làm. Hễ có dịp nói chuyện với người nhà, kẻ ấy chỉ nói những điều về Thiên Chúa, nhằm mưu ích cho linh hồn họ [79].

Thấy những cuốn sách mình đọc rất hay, kẻ ấy nảy ra ý chép lại những điều quan trọng nhất trong đời sống Ðức Kitô và các thánh, làm như một bản tóm lược. Kẻ ấy bắt đầu rất chăm chú viết một cuốn sách. Lúc ấy, kẻ ấy cũng bắt đầu đứng lên và đi lại trong nhà được rồi. Kẻ ấy viết các lời của Ðức Kitô bằng mực đỏ, các lời của Ðức Mẹ bằng mực xanh. Tập này dày khoảng 300 trang giấy khổ lớn viết kín hết. Giấy thì láng và có hàng kẻ, tất cả đều viết rất đẹp, vì kẻ ấy viết chữ rất đẹp.

Kẻ ấy dành một phần thời giờ để viết, phần còn lại để cầu nguyện. Kẻ ấy được sốt sắng nhất khi nhìn lên trời và các vì sao. Kẻ ấy thường nhìn như vậy và nhìn lâu giờ, vì điều này làm cho kẻ ấy cảm thấy rất hứng khởi để phục vụ Chúa [80]. Kẻ ấy thường xuyên nghĩ đến quyết tâm đã có và ước gì mình khỏi hoàn toàn rồi để lên đường.

12        Khi suy tính mình sẽ làm gì sau khi đi Giêrusalem về, để luôn luôn làm việc hãm mình đền tội, kẻ ấy dự tính sẽ lui vào đan viện Chartreux ở Sevilla [81], không cho ai biết mình là ai, để người ta khỏi kính nể, và chỉ ăn rau cỏ thôi. Nhưng vào những lúc khác, khi suy nghĩ đến việc đi khắp thế giới để làm những việc đền tội kẻ ấy ước ao thực hiện, ước muốn vào dòng Chartreux của kẻ ấy nguội lạnh đi: kẻ ấy sợ ở đó không được tự do thể hiện sự thù ghét mình có đối với bản thân^[82]. Dầu vậy, lúc ấy có một gia nhân phải đi Burgos  [83], nên kẻ ấy bảo người ấy đến hỏi cho biết luật lệ dòng Chartreux, và thấy luật ấy hay. Tuy nhiên, vì lý do nêu trên, và vì kẻ ấy hoàn toàn bị hút vào chuyến đi sắp thực hiện, còn việc kia thì sau khi về sẽ tính, nên không quan tâm bao nhiêu. Thay vào đó, thấy mình đã phần nào khỏe mạnh, khởi hành được rồi, kẻ ấy thưa với anh: "Anh biết đó, công tước Nájera [84] đã biết là em khỏi rồi. Chắc em phải đi Navarrete." (Lúc ấy, ông công tước đang ở đó.) Ông anh dẫn kẻ ấy từ phòng này sang phòng khác, tỏ nhiều dấu cho thấy sự ngạc nhiên, và xin kẻ ấy đừng uổng phí một đời: phải nghĩ đến người ta kỳ vọng nơi mình thế nào, và giá trị của mình thế nào, và những lời tương tự. Anh kẻ ấy và một số người trong nhà nghi là kẻ ấy sắp có thay đổi lớn. Nhưng kẻ ấy trả lời khéo, không sai sự thật vì kẻ ấy đã rất sợ nói sai, và thoát được người anh.

13        Khi kẻ ấy lên la [85] để khởi hành [86], một người anh khác [87] muốn cùng đi với kẻ ấy đến Onate [88]. Trên đường, kẻ ấy thuyết phục được người anh cùng đến canh thức tại đền Ðức Mẹ Aránzazu [89]. Ðêm ấy, kẻ ấy xin được thêm sức mạnh [90] để thực hiện chuyến đi.

            Từ ngày rời bỏ gia đình, đêm nào Cha cũng đánh tội.

 Ðến Onate, người anh ở lại với người chị mà người anh tính đến thăm [91], còn kẻ ấy đi tiếp đến Navarrete [92]. Kẻ ấy nhớ là vị công tước còn nợ mình một số tiền [93], nên viết một hóa đơn cho viên quản lý. Người này cho biết ông không còn tiền để trả [94]. Ðược tin ấy, vị công tước cho biết ông có thể thiếu tiền bất kỳ ai khác, nhưng không được thiếu một người thuộc gia đình Loyola. Vì những công trạng kẻ ấy đã lập được trong quá khứ, vị công tước còn muốn trao cho kẻ ấy một chức vụ quan trọng, nếu kẻ ấy muốn nhận [95]. Kẻ ấy nhận tiền, thanh toán nợ nần, phần còn lại để sửa sang và trang hoàng một ảnh tượng Ðức Mẹ đã cũ kỹ [96]. Tạm biệt hai người đầy tớ tháp tùng, kẻ ấy rời Navarrete, lên la, một mình hướng về Montserrat [97].

14        Trên đường [98] có một chuyện xảy ra nên ghi nhận để người ta hiểu được Chúa đã đối xử với linh hồn ấy còn tối tăm mặc dầu đầy những ước nguyện nóng bỏng theo Chúa bất kỳ cách nào biết được. Chính vì vậy, kẻ ấy quyết định làm những việc phạt xác gắt gao, không chỉ để đền tội, nhưng chính là để làm vừa lòng Chúa và vui lòng Chúa.

            Cha đã chê ghét tội lỗi quá khứ và rất ước ao làm những việc lớn lao vì yêu mến Chúa nên mặc dầu không ỷ y Chúa đã tha thứ hết tội lỗi, Cha vẫn không chú tâm lắm đến tội lỗi khi tự ý làm việc phạt xác.

Khi nhớ đến một việc phạt xác các thánh đã làm xưa kia [99], kẻ ấy nghĩ mình cũng phải làm như vậy, và ngay cả hơn nữa [100]. Tất cả mọi an ủi kẻ ấy có được đều xuất phát từ những ý tưởng như vậy. Kẻ ấy không hề chú tâm gì đến chiều sâu nội tâm, cũng chẳng biết thế nào là khiêm tốn, bác ái, kiên nhẫn, hay đức khôn ngoan là khuôn mẫu và thước đo các nhân đức ấy. Kẻ ấy chỉ có ý thực hiện những công to việc lớn bên ngoài, vì các thánh đã từng làm như vậy [101] để tôn vinh Thiên Chúa [102] mà không để ý gì đến những hoàn cảnh riêng của mỗi vị.

15        Kẻ ấy đang đi đường thì có một anh chàng Môrô [103] cỡi la bắt kịp. Trong khi hai bên trao đổi với nhau chuyện này chuyện kia, họ nói đến Ðức Mẹ [104]. Anh chàng Môrô nói chắc Ðức Mẹ thụ thai mà không cần đến người nam, nhưng không thể tin là khi sinh con, Ðức Mẹ vẫn còn đồng trinh [105]. Anh ta đưa ra những lý lẽ thuộc bình diện tự nhiên nảy sinh trong trí. Mặc dầu kẻ hành hương [106] đem bao nhiêu luận cứ ra chống đỡ, nhưng vẫn không làm được anh ta thay đổi ý kiến. Anh chàng Môrô lúc ấy phóng nhanh lên trước rồi mất hút [107]; kẻ ấy nghĩ lại những điều vừa diễn ra. Một số cảm xúc trỗi dậy trong kẻ ấy và gợi lên trong lòng sự bất bình, vì kẻ ấy có cảm tưởng đã không tròn bổn phận [108]. Lòng đầy tức giận anh chàng Môrô, và tự cho là mình đã sai khi để anh ta xổ ra những lời lẽ như vậy về Ðức Mẹ, kẻ ấy thấy nhất định phải bảo vệ danh dự cho Ðức Mẹ. Phải đuổi theo anh ta và cho anh ta mấy nhát dao găm, vì đã nói như vậy [109]. Ý tưởng này thúc đẩy kẻ ấy một lúc lâu, nhưng cuối cùng kẻ ấy lưỡng lự, không biết phải làm gì [110]. Trước khi phóng lên mất hút, anh chàng Môrô đã nói là sẽ đến một nơi cách đó không xa, gần ngay đường lớn, nhưng đường lớn không chạy ngang qua [111].

16        Mãi không biết nên làm thế nào thì hơn, không quyết định dứt khoát được, kẻ ấy quyết định thế này: thả lỏng dây cương trên cổ la, để nó đi đến chỗ ngã ba; nếu nó theo con đường vào làng, kẻ ấy sẽ đi tìm anh chàng Môrô và cho anh ta ăn dao găm; nếu nó theo đường lớn, không vào làng, thì sẽ bỏ qua cho anh ta. Nghĩ sao kẻ ấy làm vậy, nhưng Chúa đã muốn cho con la theo đường lớn chứ không theo đường vào làng, mặc dầu làng chỉ cách đó 30 hay 40 bước, mà đường vào làng vừa rộng vừa tốt [112].

 Ðến một làng lớn [113] trước khi tới Montserrat, kẻ ấy mua quần áo dự tính sẽ mặc để đi Giêrusalem. Kẻ ấy mua loại vải bố, dệt thô và nhám, rồi may một cái áo dài đến gót chân. Kẻ ấy cũng kiếm được một cái gậy và một bi đông [114], buộc tất cả vào cái yên trên lưng con la [115]. Cha cũng mua một đôi giày vải đế cói, nhưng chỉ mang một chiếc, không phải vì lập dị, nhưng vì một chân còn phải băng và còn khá đau. Cho dù đi ngựa, mỗi tối chân ấy vẫn sưng lên, vì thế Cha nghĩ là bàn chân ấy phải mang giày.

17        Kẻ ấy đi tiếp lên Montserrat [116], vẫn mơ tưởng sẽ thực hiện những kỳ tích vì yêu mến Thiên Chúa. Vì đầu óc đầy những ý tưởng về kỳ tích, như kẻ ấy đã đọc được trong bộ Amadis de Gaula [117] và những sách truyện tương tự, nên kẻ ấy quyết định làm một đêm canh thức võ trang, trọn một đêm, không ngồi hay nằm, nhưng khi thì đứng, lúc thì quì trước bàn thờ Ðức Mẹ ở Montserrat [118] . Kẻ ấy cũng quyết định tại đó sẽ cởi bỏ trang phục đang mặc để mang trang phục của Ðức Kitô [119].

 Bỏ nơi ấy, kẻ ấy tiếp tục hành trình, vẫn nghĩ về các dự tính như mọi khi. Ðến Montserrat, sau khi đã cầu nguyện và đã đồng ý với cha giải tội [120], kẻ ấy dành ra ba ngày để xưng tội chung, ghi các tội trên giấy [121]. Kẻ ấy cũng thu xếp với cha giải tội để đan viện nhận con la, và treo kiếm và dao găm ở bàn thờ Ðức Mẹ trong nhà thờ [122]. Cha giải tội này là người đầu tiên được kẻ ấy cho biết các dự tính, vì cho đến lúc ấy, kẻ ấy chưa bày tỏ cho cha giải tội nào [123].

18        Hôm trước ngày lễ Ðức Mẹ trong tháng 3 năm 1522 [124], vào lúc đêm xuống, kẻ ấy ra đi, hết sức kín đáo. Tìm được một người nghèo, kẻ ấy cởi bỏ trang phục của mình [125], cho người ấy, và mặc chiếc áo mình từng ao ước [126]. Kẻ ấy đến quì trước bàn thờ Ðức Mẹ, tay cầm gậy, ở đó suốt đêm, khi quỳ, lúc đứng [127]. Sáng tinh sương, kẻ ấy ra đi, để khỏi ai biết [128]. Kẻ ấy không theo đường đến thẳng Barcelona [129], vì sợ có thể gặp nhiều người quen biết và kính nể [130], nhưng đi đường vòng đến một làng gọi là Manresa [131] để lưu lại trong một nhà tế bần [132], ở đó mấy ngày và ghi chép đôi điều trong cuốn vở kẻ ấy giữ rất cẩn thận và đem lại cho kẻ ấy nhiều an ủi [133].

Ði khỏi Montserrat chừng một dặm, kẻ ấy bị một người đuổi theo và bắt kịp. Người này hỏi có phải kẻ ấy đã cho một người nghèo quần áo như anh ta khai không [134]. Khi trả lời đúng mình đã làm như vậy, kẻ ấy ứa nước mắt vì cảm thương người đã được kẻ ấy cho quần áo: thế nào anh ta cũng bị làm phiền vì bị nghi là kẻ cắp.

Mặc dầu đã hết sức tránh việc người ta tỏ lòng quí trọng, kẻ ấy mới đến Manresa chưa được bao lâu thì người ta đã nói nhiều điều về kẻ ấy, tất cả vì những gì đã diễn ra tại Montserrat. Kẻ ấy càng nổi tiếng hơn và người ta nói còn hơn cả sự thật nữa: thí dụ kẻ ấy đã từ bỏ một gia tài khổng lồ, v.v.

Trở về Nội Dung

HƯỚNG ÐẾN GIÚP ÐỠ CÁC LINH HỒN

19        Hằng ngày, kẻ ấy đi ăn xin tại Manresa [135]. Kẻ ấy không ăn thịt, không uống rượu, mặc dầu người ta cho. Các Chúa Nhật, kẻ ấy không ăn chay, và nếu ai cho một chút rượu thì kẻ ấy uống. Trước đây, chạy theo thời trang, kẻ ấy từng rất lưu tâm chăm sóc mái tóc của mình, vốn rất đẹp; nay kẻ ấy để mặc râu tóc mọc tự nhiên, không chải, không cắt, để đầu trần cả ngày lẫn đêm. Cũng vậy, kẻ ấy để móng chân móng tay tha hồ mọc, vì trước kia từng chăm lo quá [136]. Trong thời gian ở nhà tế bần, nhiều lần giữa ban ngày ban mặt, kẻ ấy thấy trong không khí, gần mình, một điều gì đó đem lại cho mình nhiều an ủi, vì nó tuyệt đẹp. Kẻ ấy chưa hiểu thực sự nó là gì, nhưng phần nào kẻ ấy thấy nó có hình dạng một con rắn, với nhiều điểm lấp lánh như những con mắt, nhưng không phải mắt. Thấy nó, kẻ ấy rất thích và được an ủi nhiều. Càng nhìn, kẻ ấy càng được an ủi hơn, và khi nó biến đi, kẻ ấy buồn [137].

20        Cho đến lúc ấy, có thể nói là kẻ ấy lúc nào cũng sống trong tình trạng nội tâm như trước, tức là trong niềm vui mãnh liệt và liên tục, mà chưa biết gì về đời sống nội tâm hay đời sống thiêng liêng. Trong thời gian thấy hình ảnh ấy, hoặc ít lâu trước khi nó bắt đầu xuất hiện, vì điều ấy kéo dài nhiều ngày, một ý nghĩ dai dẳng quấy rầy kẻ ấy là khó lòng sống được như vậy mãi. Làm như có ai nói trong đáy lòng kẻ ấy: "Làm sao mi chịu đựng nổi cuộc sống này suốt 70 năm còn lại?" [138] Nhận ra đó là tiếng nói của kẻ thù, kẻ ấy đáp lại rất mạnh mẽ trong lòng: "Ồ! Ðồ khốn kiếp! Mày có hứa cho tao sống được một giờ không ?" Thế là kẻ ấy thắng được cám dỗ và lấy lại bình an [139]. Ðây là cám dỗ đầu tiên đến với kẻ ấy sau điều đã nói trên kia. Nó diễn ra đang khi kẻ ấy vào nhà thờ, nơi hằng ngày kẻ ấy đến dự lễ hát, dự các giờ kinh chiều và kinh tối, luôn luôn hát [140], và kẻ ấy được an ủi nhiều. Lúc dự lễ, kẻ ấy thường đọc Bài Thương Khó, tâm hồn lúc nào cũng sốt sắng [141].

21        Sau cám dỗ nói trên, kẻ ấy bắt đầu cảm thấy có những thay đổi đáng kể trong tâm hồn. Ðôi khi kẻ ấy cảm thấy khô khan nguội lạnh đến nỗi không còn thú vị gì khi đọc kinh, dự lễ hay cầu nguyện bất kỳ cách nào. Ðôi khi ngược hẳn lại, kẻ ấy đột ngột có cảm tưởng tất cả buồn chán và sầu khổ được cất đi như người ta tháo bỏ cái áo choàng ra khỏi vai [142]. Kẻ ấy ngạc nhiên về các thay đổi này, vì trước khia chưa bao giờ trải qua, nên tự hỏi: "Mình bắt đầu cuộc sống mới nào đây ?" [143]. Trong thời gian này, đôi khi kẻ ấy trao đổi với những người đạo đức kính trọng kẻ ấy và muốn nói chuyện với kẻ ấy, vì mặc dầu không hiểu biết gì các vấn đề của đời sống thiêng liêng, các lời nói của kẻ ấy cho thấy kẻ ấy rất sốt sắng và quyết tâm tiến tới trong việc phục vụ Thiên Chúa.

Lúc ấy ở Manresa có một bà đã cao tuổi, đã phục vụ Thiên Chúa từ lâu, được nhiều người ở Tây Ban Nha nhìn nhận như vậy, đến nỗi có lần vị Vua Công Giáo [144] đã mời bà đến để xin ý kiến [145]. Một hôm người phụ nữ ấy nói chuyện với người lính mới của Ðức Kitô [146]. Bà nói: "Ôi, ước gì có ngày Chúa Giêsu Kitô hiện ra với anh!" Rất ngạc nhiên và hiểu lời ấy theo nghĩa đen, kẻ ấy đáp lại: "Ðời nào Chúa Giêsu Kitô lại hiện ra với con!"

Kẻ ấy vẫn tiếp tục xưng tội và rước lễ mỗi Chúa Nhật như thường lệ [147].

22        Ðến đây, kẻ ấy bắt đầu bị khuấy động mạnh vì các bối rối. Mặc dầu ở Montserrat, kẻ ấy đã xưng tội chung rất cẩn thận, viết hết ra giấy như đã nói, đôi khi kẻ ấy thấy như còn gì đó chưa xưng thú, nên bị dằn vặt nhiều. Mặc dầu có xưng thú hết rồi, kẻ ấy vẫn chưa yên lòng. Vì vậy, kẻ ấy bắt đầu đi tìm những người đạo đức để chữa trị bệnh bối rối. Nhưng uổng công. Cuối cùng, một người thông thái ở nhà thờ Chính Tòa [148], một người rất đạo đức, thường giảng ở nhà thờ ấy [149] một hôm, trong tòa giải tội, bảo kẻ ấy viết ra tất cả những gì nhớ được [150]. Kẻ ấy làm theo, nhưng sau khi kẻ ấy xưng tội, các bối rối trở lại mỗi lần một tinh vi hơn, nên kẻ ấy hết sức khổ tâm. Kẻ ấy biết là các bối rối ấy làm hại mình nhiều, nên phải xua đuổi đi, nhưng không sao xua đuổi được [151]. Ðôi khi kẻ ấy nghĩ là muốn chữa trị được, cha giải tội phải nhân danh Chúa Giêsu ra lệnh cho kẻ ấy không được xưng lại bất cứ điều gì trong quá khứ nữa [152]. Kẻ ấy mong nhận được lệnh như vậy, nhưng không dám đề nghị với cha giải tội.

23        Tuy nhiên, mặc dầu kẻ ấy không nói với cha giải tội, ngài đã ra lệnh cho kẻ ấy không được trở lại với quá khứ, trừ phi có gì rất rõ. Khốn nỗi đối với kẻ ấy cái gì cũng rất rõ, nên lệnh ấy chẳng đem lại ích lợi nào. Day dứt vẫn nguyên [153].

Lúc ấy, trong một phòng nhỏ các cha Ðaminh cho ở tại đan viện [154], kẻ ấy trung thành mỗi ngày quỳ gối cầu nguyện 7 giờ [155], hôm nào cũng thức dậy vào nửa đêm [156], và làm tất cả các việc đạo đức khác như đã nói [157]. Dầu vậy, kẻ ấy không tìm ra phương thuốc chữa trị bệnh bối rối đã hành hạ mình từ mấy tháng rồi. Một lần, quá rời rã, kẻ ấy đi cầu nguyện và tha thiết kêu gào thật lớn với Thiên Chúa: "Lạy Chúa, xin cứu con! Không còn ai, không còn thụ tạo nào cứu chữa được con nữa. Nếu biết phải làm thế nào thì khó khăn đến đâu con cũng làm. Lạy Chúa, xin cho con biết phải tìm ở đâu. Dù có phải đi theo một con chó con để tìm được thuốc chữa trị, con cũng sẽ đi." [158]

24        Trong lúc đang miên man với những ý tưởng ấy, các cơn cám dỗ dồn dập tấn công, mãnh liệt thôi thúc kẻ ấy lao mình vào một hố sâu trong phòng, gần nơi kẻ ấy cầu nguyện [159]. Nhưng biết tự tử là phạm tội, nên kẻ ấy lại kêu gào lên: "Lạy Chúa, con nhất định không làm gì xúc phạm đến Chúa!" Kẻ ấy lặp đi lặp lại những lời này cũng như những lời trên kia nhiều lần [160].

 Kẻ ấy nhớ đến chuyện một vị thánh, vì muốn xin Chúa ban một ơn vị ấy rất mong ước, nên đã nhịn đói nhiều ngày cho tới khi nhận được ơn [161]. Nghĩ đi nghĩ lại, cuối cùng kẻ ấy quyết định cũng làm như vậy: tự nhủ sẽ không ăn không uống gì cho tới khi Chúa giải cứu, hoặc thấy mình đã gần đất xa trời. Vì nếu thấy mình bị nguy tử, nghĩa là nếu không ăn thì chẳng bao lâu nữa sẽ chết, kẻ ấy sẽ xin bánh mì để ăn. Làm như lúc nguy tử còn xin và ăn được! [162]

25        Một hôm Chúa Nhật, sau khi rước lễ, kẻ ấy bắt đầu nhịn đói. Suốt một tuần, không bỏ một miếng gì vào miệng, nhưng kẻ ấy vẫn giữ các việc đạo đức thường lệ như dự các giờ kinh thần vụ, quì gối cầu nguyện, thức dậy nửa đêm v.v... Chúa Nhật sau đó, kẻ ấy đi xưng tội như thường làm. Vì vẫn quen trình với cha giải tội chi li mọi điều mình làm, nên kẻ ấy cũng cho cha biết suốt tuần chưa ăn gì. Cha giải tội ra lệnh cho kẻ ấy chấm dứt việc nhịn đói. Mặc dầu thấy mình vẫn khỏe, kẻ ấy vâng lời cha. Hôm ấy và hôm sau, kẻ ấy thấy mình thoát được các bối rối. Nhưng đến hôm thứ ba, cũng là ngày thứ ba trong tuần, đang lúc cầu nguyện, kẻ ấy lại nhớ đến tội cũ, rồi từ chuyện này sang chuyện nọ, kẻ ấy nghĩ hết tội này đến tội khác trong đời sống quá khứ, và cảm thấy phải đi xưng tội lại [163]. Nghĩ mãi, kẻ ấy thấy mình hết sức chán ngán cuộc sống đang theo đuổi và bị cám dỗ bỏ cuộc rất mạnh. Chúa đã chọn cách ấy để đánh thức kẻ ấy khỏi cơn mê. Lúc này đã có đôi chút kinh nghiệm về các tác nhân, nhờ Chúa đã dạy cho, nên kẻ ấy bắt đầu suy xét ý tưởng ấy đã đến với mình thế nào [164]. Thế là hoàn toàn sáng suốt, kẻ ấy quyết định không xưng lại bất cứ tội cũ nào nữa. Từ đó về sau, kẻ ấy được giải thoát khỏi các bối rối. Chắc chắn nhờ lòng từ bi của Chúa mà kẻ ấy đã được giải thoát [165].

26        Ngoài 7 giờ cầu nguyện, kẻ ấy dành thời giờ giúp đỡ người khác [166] đến gặp mình về đời sống thiêng liêng. Tất cả thời giờ còn lại, kẻ ấy dùng để suy nghĩ những điều thuộc về Thiên Chúa, về những điều đã suy niệm hay đã đọc trong ngày [167]. Nhưng khi đi ngủ, kẻ ấy thường được soi sáng mãnh liệt và được an ủi mãnh liệt, khiến kẻ ấy mất một số giờ để ngủ vốn đã chẳng nhiều nhặn gì. Sau khi suy đi nghĩ lại nhiều lần, kẻ ấy tự nhủ đã ấn định giờ để chuyện trò với Chúa rồi, lại còn những dịp khác trong ngày nữa, nên tự hỏi không biết những ánh sáng ấy có do thần lành không. Cuối cùng kẻ ấy kết luận nên gạt bỏ để đến giờ ngủ thì đi ngủ. Kẻ ấy đã làm như vậy [168].

27        Kẻ ấy vẫn không ăn thịt. Ðã quyết định như vậy, kẻ ấy không hề nghĩ đến việc thay đổi. Ðến một buổi sáng kia, lúc vừa thức dậy, kẻ ấy thấy thịt đã dọn sẵn để ăn, hình như thấy bằng mắt thật, dù trước đó không hề thèm thịt. Ðồng thời, kẻ ấy cảm thấy rất muốn từ đó về sau sẽ ăn thịt. Mặc dầu vẫn nhớ quyết định đã có trước, kẻ ấy không do dự, nhưng quyết định phải ăn thịt. Sau đó, kẻ ấy kể cho cha giải tội biết, và cha bảo phải suy xét xem có thể đó là một cám dỗ chăng. Nhưng sau khi suy nghĩ đến nơi đến chốn, kẻ ấy không bao giờ nghi ngờ chút nào [169].

Thời ấy, Thiên Chúa đối xử với kẻ ấy như một thầy giáo đối xử với một học trò: Thiên Chúa dạy, kẻ ấy học [170]. Có thể vì đầu óc kẻ ấy còn tối tăm, chậm chạp, cũng có thể vì Thiên Chúa đã ban cho kẻ ấy lòng cương quyết muốn phục vụ Người, dầu sao kẻ ấy thấy rõ, và mãi mãi vẫn như thế, đó chính là cách Thiên Chúa đối xử với mình. Hơn nữa, nếu nghi ngờ, kẻ ấy cảm thấy mình xúc phạm đến Thiên Chúa chí tôn. Có thể thấy phần nào qua năm điểm sau đây [171].

28        Một. Kẻ ấy rất sùng kính Ba Ngôi Chí Thánh. Mỗi ngày kẻ ấy cầu nguyện với Ba Ngôi riêng rẽ [172]. Vì kẻ ấy vẫn cầu nguyện với chung cả Ba Ngôi Chí Thánh, nên tự hỏi sao lại cầu nguyện bốn lần với Ba Ngôi. Nhưng ý tưởng ấy chẳng quan trọng mấy nên không làm kẻ ấy băn khoăn bao nhiêu.

Một hôm, đang đọc các giờ kinh kính Ðức Mẹ ở tam cấp đan viện [173], trí hiểu kẻ ấy được nhấc bổng lên như thể thấy được Ba Ngôi Chí Thánh dưới dạng ba phím đàn [174]. Nước mắt trào ra [175], kẻ ấy thổn thức không sao kìm hãm được. Sáng hôm ấy, tham dự một buổi rước kiệu khởi hành từ đan viện, kẻ ấy không sao cầm được nước mắt mãi cho đến bữa ăn trưa. Sau bữa ăn, không gì ngăn cản được kẻ ấy nói về Ba Ngôi Chí Thánh, trong lòng đầy niềm vui và an ủi, dùng nhiều thí dụ khác nhau để diễn tả. Kẻ ấy còn giữ ấn tượng này suốt đời, nên hễ cầu nguyện với Ba Ngôi Chi Thánh kẻ ấy bắt đầu cảm thấy rất sốt sắng [176].

29        Hai. Một hôm, kẻ ấy được cho thấy trong tâm trí, với niềm vui thiêng liêng lớn lao, cách thức Thiên Chúa đã sáng tạo thế giới. Làm như kẻ ấy thấy một vật thể trắng phát ra những tia sáng và Thiên Chúa làm thành ánh sáng [177]. Nhưng kẻ ấy không biết giải thích thế nào, mà cũng không nhớ rõ lắm những hiểu biết thiêng liêng Thiên Chúa ghi tạc trong linh hồn kẻ ấy lúc bấy giờ [178].

Ba. Vẫn tại Manresa, kẻ ấy ở đó gần một năm, sau khi được Thiên Chúa an ủi và thấy hoa trái trổ sinh [179] khi gặp gỡ tha nhân [180], kẻ ấy từ bỏ những điều thái quá trước kia đã thực hành, nên từ đây cắt móng chân móng tay và hớt tóc [181].

Mặt khác, vẫn tại đó, một hôm đang dự lễ trong nhà thờ của đan viện, vào lúc dâng Mình Thánh, kẻ ấy thấy, bằng con mắt nội tâm, những tia sáng trắng từ trên cao chiếu xuống. Mặc dầu đến nay đã nhiều năm, kẻ ấy vẫn chưa giải thích được điều này. Tuy nhiên, kẻ ấy thấy rõ ràng, bằng tâm trí, Chúa Giêsu Kitô ở trong bí tích Thánh Thể thế nào [182].

Bốn. Trong lúc cầu nguyện, kẻ ấy thường nhìn thấy trong một lúc lâu, bằng con mắt nội tâm, nhân tính của Ðức Kitô. Kẻ ấy thấy như một vật thể trắng, không lớn lắm cũng không nhỏ lắm, nhưng kẻ ấy không phân biệt được các phần thân thể. Kẻ ấy thấy như vậy ở Manresa rất thường xuyên. Nếu nói là 20 hay 40 lần, kẻ ấy ấy không nghĩ là nói dối. Kẻ ấy cũng thấy như vậy một lần ở Giêrusalem và một lần khác khi đang ở Padova [183]. Kẻ ấy cũng thấy Ðức Mẹ, với hình dạng tương tự, không phân biệt được các phần thân thể. Các thị kiến này củng cố và nâng đỡ đức tin của kẻ ấy rất nhiều, đến nỗi kẻ ấy vẫn thường tự nhủ: Giả như không có Kinh Thánh dạy chúng ta các chân lý đức tin ấy, thì chỉ cần căn cứ vào những điều đã thấy, kẻ ấy vẫn sẵn lòng chết vì các chân lý ấy  [184].

30        Năm. Một hôm, do lòng sùng kính, kẻ ấy đang trên đường đến một nhà thờ cách Manresa chừng hơn một dặm, tôi nghĩ là nhà thờ Thánh Phaolô [185]. Con đường men theo bờ sông. Lòng đầy sốt sắng, kẻ ấy ngồi xuống một chút, nhìn xuống dòng sông chảy bên dưới. Ðang lúc ngồi đó, mắt tâm trí kẻ ấy bắt đầu mở ra. Ðó không phải là một thị kiến, nhưng kẻ ấy hiểu và biết được nhiều điều, cả những điều thuộc bình diện thiêng liêng cũng như những điều thuộc lãnh vực đức tin và kiến thức. Việc ấy diễn ra sáng tỏ đến nỗi đối với kẻ ấy mọi sự đều như mới mẻ. Không sao nói rõ các chi tiết trong những điều kẻ ấy hiểu được lúc ấy, vì rất nhiều. Tuy nhiên, có thể khẳng định là tâm trí kẻ ấy được soi sáng đến nỗi suốt đời, đến nay đã 62 năm, nếu kẻ ấy gom lại tất cả những trợ giúp đã nhận được từ Thiên Chúa và mọi điều kẻ ấy biết được, cộng chung lại, kẻ ấy không nghĩ là bằng những gì đã nhận được chỉ một lần ấy. Ðiều ấy để lại trong tâm hồn Cha một ánh sáng mạnh đến nỗi Cha thấy mình như trở thành một người khác, có một trí khôn khác với trí khôn đã có trước đó. [186]

31        Việc ấy diễn ra khá lâu. Sau đó kẻ ấy đến quì gối trước một Thánh Giá gần đó để tạ ơn Thiên Chúa.

Chính tại đó, kẻ ấy thấy thị kiến trước đây đã thấy nhiều lần mà chưa bao giờ hiểu, tức là điều đã nói trên kia, vật thể có vẻ rất đẹp và có nhiều mắt [187]. Nhưng trước Thánh Giá, kẻ ấy thấy rõ nó không có màu đẹp như trước, và hiểu rất rõ, hoàn toàn phù hợp với ý chí, đó là ma quỉ. Về sau, nó còn xuất hiện nhiều lần nữa, và lâu, nhưng kẻ ấy dùng cái gậy vẫn thường cầm trong tay để đuổi nó với vẻ khinh bỉ [188].

32        Trong một cơn bệnh tại Manresa, kẻ ấy bị sốt nặng đến nỗi tưởng không sao qua khỏi được. Kẻ ấy cầm chắc là linh hồn sắp lìa khỏi xác [189]. Lúc ấy, ý tưởng này đến trong tâm trí kẻ ấy là mình được kể vào số những người công chính, nhưng điều này làm cho kẻ ấy rất buồn, nên làm hết cách để xua đuổi và nhớ lại các tội cũ. Ý tưởng này làm cho kẻ ấy mệt hơn cả cơn sốt nữa. Nhưng làm đủ mọi thứ vẫn không sao xua đuổi được [190]. Khi cơn sốt hạ, thấy mình không còn trong cơn nguy tử nữa, kẻ ấy lớn tiếng gọi mấy của phụ nữ đến thăm và dặn lần sau nếu thấy kẻ ấy sắp chết, vì lòng yêu mến Chúa, các bà phải hét lớn lên kẻ ấy là người tội lỗi, và nhắc kẻ ấy nhớ đến những tội lỗi đã phạm mất lòng Chúa.

33        Trong một dịp khác, khi đi tàu thủy từ Valencia sang Ý [191], gặp cơn bão lớn, bánh lái tàu bị gãy. Tình trạng nguy kịch đến nỗi kẻ ấy cũng như nhiều người khác trên tàu cho rằng chỉ với những phương tiện tự nhiên thì không sao thoát chết được. Chính lúc ấy, khi xét mình cẩn thận để dọn mình chết, kẻ ấy không cảm thấy sợ vì tội lỗi hay hình phạt, nhưng cảm thấy hối tiếc và đau đớn nhiều vì thấy mình đã không sử dụng các tặng phẩm và ân huệ Chúa ban.

 Một lần khác, vào năm 1550, kẻ ấy đau nặng vì một cơn bệnh trầm trọng mà chính kẻ ấy và nhiều người khác nghĩ là cơn bệnh cuối cùng [192]. Vào giây phút ấy, khi nghĩ đến cái chết, kẻ ấy cảm thấy hân hoan và an ủi thiêng liêng với ý nghĩ mình sắp chết đến nỗi bật khóc. Việc này xảy đến thường xuyên, nên kẻ ấy phải tránh nghĩ đến cái chết để khỏi mừng rỡ quá [193].

34        Khi mùa đông đến, kẻ ấy ngã bệnh nặng. Ðể chăm sóc, làng cho kẻ ấy đến ở nhà cha của một người tên là Ferrera, sau này sẽ giúp việc cho ông Baltasar da Faria [194]. Ở đó, kẻ ấy được chăm sóc chu đáo và nhiều phụ nữ nổi tiếng quí mến nên đến canh suốt đêm [195]. Kẻ ấy bình phục nhưng vẫn yếu và thường đau dạ dày. Vì tình trạng của kẻ ấy và vì mùa đông rất khắc nghiệt, các bà cho kẻ ấy mặc quần áo đầy đủ, mang giày và đội mũ. Họ bắt kẻ ấy phải nhận hai chiếc áo ngoài màu nâu, bằng vải rất thô, và một cái mũ nồi cũng bằng thứ vải ấy [196].

 Trong thời gian ấy, nhiều ngày kẻ ấy rất ước ao tìm được những người có khả năng để nói chuyện với họ về đời sống thiêng liêng. Nhưng sắp đến lúc phải lên đường đi Giêrusalem rồi [197].

35        Ðầu năm 1523 [198], kẻ ấy lên đường [199] đi Barcelona [200] để xuống tàu thủy. Mặc dầu một số người muốn tháp tùng, kẻ ấy chỉ muốn đi một mình, vì ước ao chỉ cậy dựa vào Thiên Chúa. Một hôm, những người thân hối thúc kẻ ấy phải có ai đồng hành: đây là điều rất hữu ích vì kẻ ấy không biết tiếng Ý, cũng chẳng biết tiếng Latinh [201]. Họ đề nghị một người, nhưng kẻ ấy trả lời là cho dầu con hay em của công tước xứ Cardona [202] kẻ ấy cũng không chịu cho cùng đi, vì muốn sống các nhân đức mến, tin và cậy [203]. Nếu có một người cùng đi, khi đói sẽ chờ mong người ấy giúp đỡ, khi ngã sẽ chờ mong người ấy nâng dậy. Kết quả là sẽ đặt tin tưởng nơi người ấy và quí mến người ấy. Phần mình, kẻ ấy muốn chỉ đặt trọn tin tưởng, yêu mến và hi vọng nơi một mình Thiên Chúa thôi. Từ đáy lòng mình, kẻ ấy nghĩ sao nói vậy.

 Với ước nguyện ấy, chẳng những kẻ ấy muốn đi tàu một mình, mà cả đến không mang theo lương thực chi hết. Kẻ ấy xin được chủ tàu cho đi miễn phí, vì không có tiền, nhưng chủ tàu đòi kẻ ấy phải mang theo bánh mì khô đủ ăn suốt chuyến đi. Nếu vì bất cứ lý do nào mà không đủ thì không được đi.

36        Ðang khi đi kiếm bánh mì khô, kẻ ấy bắt đầu cảm thấy rất bối rối: "Thế là trông cậy và tin tưởng Thiên Chúa không phụ mi sao? Vân vân." Ý tưởng này rất mạnh, nên kẻ ấy day dứt. Cuối cùng, chẳng biết phải làm thế nào, vì bên tám lạng bên nửa cân, kẻ ấy xin ý kiến của cha giải tội [204]. Kẻ ấy cho cha biết mình rất ước ao theo con đường hoàn thiện và theo điều nào tôn vinh Thiên Chúa hơn, rồi đến những điều khiến kẻ ấy do dự mang theo lương thực. Cha giải tội quyết định là kẻ ấy phải xin những điều cần thiết và mang theo.

 Kẻ ấy đến xin một phụ nữ. Bà này hỏi kẻ ấy đáp tàu đi đâu. Kẻ ấy do dự đôi chút, không biết có nên nói không. Cuối cùng, kẻ ấy không dám nói hơn, chỉ nói là dự tính đi Ý và Rôma. Bà ấy sửng sốt nói với kẻ ấy: "Anh muốn đi Rôma à? Ai đến đó khi về chẳng biết có được gì không." Bà ấy muốn nói là đi Rôma chẳng có lợi ích thiêng liêng bao nhiêu. Kẻ ấy không dám nói là mình đi Giêrusalem, vì sợ cám dỗ hư vinh [205]. Nỗi sợ này cũng khiến cho kẻ ấy không bao giờ dám nói về quê quán và gia đình mình [206]. Cuối cùng, khi đã có bánh mì khô, kẻ ấy vào tàu. Ðặt chân xuống tàu, kẻ ấy thấy mình vẫn còn giữ 5 hay 6 đồng blancas [207], số tiền còn lại do những gì đã hành khất được từ nhà này sang nhà khác, vì đó là cách thức kẻ ấy dùng làm kế sinh nhai, nên kẻ ấy bỏ lại những đồng tiền trên một chiếc ghế dài ở gần bờ biển [208].

37        Kẻ ấy xuống tàu [209] sau khi đã ở Barcelona hơn 20 ngày một chút. Khi còn ở Barcelona, trước lúc xuống tàu, kẻ ấy giữ thói quen tìm kiếm những người đạo đức để nói chuyện với họ, thậm chí thăm cả những người ở trong các ẩn viện xa thành phố. Tuy nhiên, cả tại Barcelona cũng như tại Manresa, trong suốt thời gian ở đó, kẻ ấy không tìm được ai có thể giúp đỡ mình như lòng mong ước, trừ người phụ nữ ở Manresa đã nói trên kia, người đã nói với kẻ ấy là bà cầu xin Thiên Chúa để Chúa Giêsu Kitô hiện ra với kẻ ấy [210]. Theo kẻ ấy xét thì chỉ mình bà ấy đã tiến xa nhất trên đường thiêng liêng. Vì thế, sau khi rời Barcelona, kẻ ấy hoàn toàn không băn khoăn đi tìm những người đạo đức nữa [211].

38        Nhờ gió xuôi và mạnh, hành trình từ Barcelona đến Gaeta [212] mất năm ngày năm đêm, ai cũng rất sợ vì bão dữ dội.

 Khắp trong vùng, người ta đang sợ bệnh dịch hạch [213]^. Tuy nhiên, vừa lên bờ, kẻ ấy liền khởi hành đi bộ về hướng Rôma. Trong số các hành khách cùng đi trên tàu với kẻ ấy, có một phụ nữ cùng với cô con gái, mặc quần áo con trai, và một thanh niên cùng đi với kẻ ấy. Họ theo kẻ ấy vì họ cũng xin ăn trên đường. Ðến một nông trại, họ thấy có một đống lửa lớn và nhiều binh sĩ vây quanh. Những người này cho họ ăn và cho cả nhiều rượu, lại ép họ uống như thể muốn họ say. Rồi họ chia tay: hai mẹ con lên phòng trên gác, kẻ hành hương và anh thanh niên ra chuồng ngựa. Khoảng nửa đêm, kẻ ấy nghe từ trên gác có tiếng la hét lớn, nên dậy để xem chuyện gì xảy ra. Kẻ ấy thấy hai mẹ con đang khóc nức nở trong sân nhà dưới và than phiền là những người lính định hãm hiếp họ. Kẻ ấy đùng đùng nổi giận và la lớn: "Có ai chịu nổi không?" và những điều tương tự, khiến mọi người ở nhà ấy đều sợ và không ai đụng chạm gì đến kẻ ấy. Anh thanh niên đã trốn mất, nên ba người tiếp tục lên đường, ngay trong đêm tối [214].

39        Khi đến một thành phố gần đó, họ thấy cổng đóng, không vào được, nên cả ba qua đêm ở ngoài thành phố, trong một nhà thờ ngập nước vì trời mưa [215]. Khi trời sáng, họ không được vào thành, mà ở ngoài thì không xin bố thí được, nên họ đến một lâu đài không cách xa lắm. Ðến nơi, kẻ hành hương mệt lả, hậu quả chuyến vượt biển và những điều khác. Không đi tiếp được nữa, kẻ ấy ở lại đó, trong khi hai mẹ con kia lên đường đi Rôma. Hôm ấy, có nhiều người ra ngoài thành. Ðược tin đệ nhất phu nhân khu vực [216] cũng ra ngoài, kẻ ấy tìm đến gặp bà, trình bày với bà là mình chỉ kiệt sức thôi, và xin phép bà cho vào trong làng để tìm ai giúp đỡ. Bà cho phép ngay. Kẻ ấy hành khất trong làng và nhận được khá nhiều đồng quattrini [217]. Sau hai ngày, thấy đã khỏe lại, kẻ ấy tiếp tục hành trình và đến Rôma vào Chúa Nhật Lễ Lá [218].

40        Ai nói chuyện với kẻ ấy ở Rôma cũng biết là kẻ ấy không có tiền để đi Giêrusalem, nên cố khuyên kẻ ấy đừng đi. Họ nêu đủ thứ lý do để kẻ ấy biết là không có tiền thì không sao đi được. Nhưng không phân vân chi hết, kẻ ấy xác tín trong lòng là sẽ tìm ra cách để đi Giêrusalem.

 Sau khi nhận phép lành của Ðức Thánh Cha Ađrianô VI [219], kẻ ấy lên đường đi Venezia [220], khoảng 8 hay 9 ngày sau lễ Phục Sinh [221]. Kẻ ấy cũng mang theo 6 hay 7 đồng ducats [222] người ta đã cho để đi từ Venezia đến Giêrusalem. Kẻ ấy đã nhận phần nào vì sợ: người ta nói chắc như đinh đóng cột là không có cách nào khác. Nhưng đi khỏi Rôma được hai ngày, kẻ ấy nhận ra mình đã thiếu lòng tin tưởng nơi Chúa, và việc bọc theo những đồng ducats làm cho kẻ ấy áy náy, nên kẻ ấy nghĩ là bỏ đi thì hơn. Cuối cùng kẻ ấy quyết định phân phát rộng rãi cho những người gặp trên đường, mà thường là người nghèo. Kẻ ấy thực hiện như vậy nên khi đến Venezia chỉ còn trong người mấy đồng quattrini cần cho đêm hôm ấy.

41        Trong chuyến đi Venezia, vì có những biện pháp phòng chống bệnh dịch hạch, kẻ ấy phải ngủ ở các cổng thành. Một buổi sáng thức dậy, kẻ ấy chạm trán với một người qua đường: vừa thấy kẻ ấy, người kia bỏ chạy như bị ma đuổi. Chắc mặt kẻ ấy phải nhợt nhạt lắm [223]. Tiếp tục hành trình, kẻ ấy đến Chioggia [224]. Những người cùng đi với kẻ ấy cho biết không được phép vào Venezia. Những người kia quyết định đi Padova [225] để xin giấy chứng nhận sức khỏe tốt, kẻ ấy cùng đi với họ. Nhưng kẻ ấy không theo kịp họ, vì họ đi rất nhanh. Ðêm xuống, họ bỏ kẻ ấy giữa cánh đồng. Ðang lúc kẻ ấy ở đó, Chúa Kitô hiện ra với kẻ ấy theo cách thức Chúa vẫn thường hiện ra với kẻ ấy, như đã mô tả trên kia [226]. Việc này nâng đỡ kẻ ấy rất nhiều. Ðược an ủi như vậy, sáng hôm sau kẻ ấy đến cổng thành Padova, chẳng cần làm giả giấy chứng nhận, (tôi nghĩ vậy) như những người cùng đi hôm trước, kẻ ấy vào thành mà những người kiểm soát chẳng hỏi han gì. Khi ra cũng vậy. Những người cùng đi hết sức ngạc nhiên. Họ đã lo được giấy chứng nhận để đi Venezia, còn kẻ ấy chẳng lo chi cả.

42        Khi họ đến Venezia [227], những người kiểm soát đến xét mọi người trên thuyền, từng người một, từ người đầu đến người cuối. Chỉ một mình kẻ ấy là họ bỏ qua. Tại Venezia, kẻ ấy vẫn đi xin ăn, và ngủ ở quảng trường Thánh Marcô. Kẻ ấy không hề muốn đến Tòa Sứ Thần của Hoàng Ðế [228], cũng chẳng bận tâm lắm để kiếm tàu đi biển. Kẻ ấy bụng bảo dạ cứ vững tin là Thiên Chúa sẽ liệu cho mình có phương tiện đến Giêrusalem. Ðiều này làm cho quyết tâm của kẻ ấy càng thêm mạnh mẽ, nên không lý luận nào, không đe dọa nào của ai làm cho kẻ ấy nao núng [229].

 Một hôm, có một người Tây Ban Nha giàu sang gặp kẻ ấy và hỏi đang làm gì và muốn đi đâu. Biết được dự tính của kẻ ấy, người Tây Ban Nha kia dẫn kẻ ấy về nhà, cho ăn uống, giữ lại mấy ngày cho tới khi chuyến đi được xếp đặt chu đáo. Từ ngày còn ở Manresa, kẻ hành hương có thói quen không bao giờ nói gì với người khác trong bữa ăn, trừ những câu trả lời ngắn gọn. Kẻ ấy lắng nghe tất cả những gì người khác nói và ghi nhận trong tâm trí một số điều sau này vận dụng để nói về Thiên Chúa. Sau bữa ăn, kẻ ấy thực hiện điều ấy[230].

43        Vì vậy, người tốt bụng kia và cả nhà rất quí mến kẻ ấy, muốn kẻ ấy ở lại với họ, và cố gắng nài ép kẻ ấy ở lại. Ông chủ dẫn kẻ ấy đến gặp viên Công tước [231] của Venezia để kẻ ấy nói chuyện với vị ấy, hay đúng hơn để kẻ ấy đến cho vị ấy gặp. Vị này nghe kẻ hành hương nói và chỉ thị cho kẻ ấy được xuống tàu đưa các thống đốc sang đảo Sýp [232].

Mặc dầu năm ấy có nhiều người hành hương muốn đi Giêrusalem, nhưng hầu hết đã trở về quê, vì đảo Rhodes mới bị chiếm [233] . Dầu vậy, vẫn có 13 người trên tàu hành hương; tàu này khởi hành trước [234], còn 8 hay 9 người khác trên tàu các thống đốc. Tàu này đang chuẩn bị nhổ neo thì kẻ hành hương bị cơn sốt rất cao hành hạ mấy ngày mới hết. Tàu khởi hành [235] đúng hôm kẻ ấy uống thuốc xổ. Những người chủ hỏi thầy thuốc xem kẻ ấy có thể đáp tàu đi Giêrusalem được không, và thầy thuốc trả lời là nếu kẻ ấy muốn đến Giêrusalem để được chôn tại đó, thì chắc chắn là được. Dầu vậy, kẻ ấy cứ xuống tàu hôm ấy. Khi tàu khởi hành, kẻ ấy nôn thốc nôn tháo, nhưng thấy bớt, và tàu đi được ít lâu thì kẻ ấy khỏe hẳn lại.

Trên tàu, một số người công khai làm điều dâm ô và tồi bại, và bị kẻ ấy quở trách nghiêm khắc.

44        Những người Tây Ban Nha trên tàu khuyên kẻ ấy đừng nói gì, vì những người trong đoàn thủy thủ đã bàn đến việc bỏ kẻ ấy trên một hòn đảo nào đó. Nhưng Chúa đã cho họ sớm đến đảo Sýp. Họ rời tàu ấy, hành khách đi đường bộ đến một cảng khác gọi là Las Salinas [236], cách đó chừng 10 dặm. Tại đó họ xuống tàu hành hương và kẻ ấy không mang theo lương thực nào ngoài lòng tin tưởng nơi Thiên Chúa, như kẻ ấy đã làm trên chiếc tàu kia [237]. Trong thời gian này, Chúa Giêsu nhiều lần hiện ra với kẻ ấy, làm cho kẻ ấy rất hăng hái và phấn khởi. Làm như kẻ ấy nhìn thấy một vật thể tròn và lớn, hình như bằng vàng; kẻ ấy thấy như vậy từ khi rời đảo Sýp đến khi họ tới Jaffa [238]. Họ cỡi những con lừa nhỏ đi Giêrusalem. Khi còn cách Giêrusalem chừng 2 dặm, theo thông lệ, một người Tây Ban Nha, có vẻ là một người quí tộc, tên là Diego Manes, sốt sắng đề nghị những người hành hương vì sắp đến điểm họ nhìn thấy Thành Thánh, mọi người nên chuẩn bị tâm hồn và thinh lặng tiến bước.

45        Mọi người cho đó là ý hay, nên ai cũng cầm lòng cầm trí. Một chút trước khi có thể nhìn thấy Thành, họ xuống lừa vì thấy có các tu sĩ mang Thánh Giá chờ đón họ. Khi thấy Thành, kẻ hành hương rất phấn khởi, và mọi người khác cũng cảm thấy như vậy. Họ cho biết là họ cảm nhận một niềm vui không hẳn là tự nhiên. Kẻ ấy cũng cảm thấy sốt sắng như vậy trong tất cả những lần kẻ ấy viếng các Nơi Thánh [239].

Kẻ ấy quyết tâm ở lại Giêrusalem để thường xuyên viếng các Nơi Thánh. Ngoài ước muốn đạo đức này, kẻ ấy cũng có ý định giúp đỡ các linh hồn [240]. Chính vì thế, kẻ ấy mang theo các thư giới thiệu gởi cha tu viện trưởng. Trao thư cho cha, kẻ ấy bày tỏ ý định ở lại đó vì lòng sùng mộ, nhưng không nói gì về ước nguyện kia, tức là giúp đỡ các linh hồn. Kẻ ấy thường nói công khai với người khác về ý định ở lại, nhưng không ai biết về ước nguyện sau. Cha tu viện trưởng trả lời là cha ấy không hiểu người ấy ở lại thế nào, vì tu viện đang thiếu thốn, không đủ nuôi các tu sĩ, do đó cha ấy đã phải quyết định gởi một số anh em về Châu Âu cùng với đoàn hành hương. Kẻ hành hương trả lời là kẻ ấy không chờ đợi gì nơi tu viện, chỉ thỉnh thoảng đến xưng tội thì xin giải tội cho thôi. Cha tu viện trưởng nói nếu như vậy thì được, nhưng phải đợi cha giám tỉnh đến (theo tôi nghĩ đó là vị bề trên thượng cấp của Dòng tại Ðất Thánh), lúc ấy ngài đang ở Bêlem.

46        Lời hứa ấy làm cho kẻ hành hương vững tâm nên bắt đầu viết thư cho những người đạo đức ở Barcelona. Kẻ ấy đã viết xong một lá, và đang viết lá thứ hai, vào hôm trước ngày đoàn hành hương lên đường, thì có người đến gọi đi gặp cha giám tỉnh, đã đến rồi, và cha tu viện trưởng.

Một cách tử tế, cha giám tỉnh nói với kẻ ấy rằng cha đã biết kẻ ấy có ý ở lại Ðất Thánh, đó là điều tốt, nhưng ngài đã suy nghĩ cẩn thận, và theo kinh nghiệm về các trường hợp tương tự, ngài xét là không thích hợp. Nhiều người cũng đã có ước nguyện như vậy, nhưng người thì bị bắt, người thì bị giết. Rồi nhà dòng phải chuộc những người bị bắt. Vì thế kẻ ấy phải chuẩn bị hôm sau lên đường cùng với đoàn hành hương. Kẻ ấy trả lời là mình đã nhất quyết rồi, không có điều gì trên đời này ngăn cản được. Một cách nhã nhặn, kẻ ấy cho biết mặc dầu cha ấy không ủng hộ, chẳng có gì làm cho kẻ ấy sợ mà phải từ bỏ quyết định, trừ khi bị buộc thành tội. Ðến đây, cha giám tỉnh nói các cha được Tòa Thánh trao quyền tùy ý buộc ai đi, cho ai ở, và có quyền ra vạ tuyệt thông bất kỳ ai không vâng lời. Riêng trường hợp này, các cha xét là không được ở lại v.v...

47        Cha ấy muốn lấy các trọng sắc của Tòa Thánh trao quyền ra vạ tuyệt thông cho kẻ ấy xem nữa, nhưng kẻ hành hương trả lời là không cần, vì kẻ ấy tin các cha, và vì các cha đã quyết định như vậy theo quyền các cha có, thì kẻ ấy vâng lời. Xong chuyện này, kẻ ấy trở về nơi trọ. Vì ý Chúa không muốn cho mình ở lại trên Ðất Thánh [241], kẻ ấy bừng cháy ước nguyện trở lại viếng núi Ôliu lần nữa trước khi ra về. Ở núi Ôliu có một phiến đá Chúa Giêsu đã đứng trên đó trước khi lên trời, và ngày nay người ta còn thấy dấu vết hai bàn chân Chúa. Ðó là điều kẻ ấy muốn xem lại [242]. Thế là chẳng nói chẳng rằng, cũng không có người hướng dẫn, (mà đi đâu không có người Thổ Nhĩ Kỳ hướng dẫn thì rất nguy hiểm), kẻ ấy lẻn đoàn ra đi một mình lên núi Ôliu. Các người bảo vệ không chịu cho kẻ ấy vào, nên kẻ ấy cho họ một con dao xếp mang theo trong người. Sau khi đã cầu nguyện với lòng tràn ngập an ủi, kẻ ấy muốn đi Betphaghê [243]. Ðến nơi, kẻ ấy mới nhớ là trên núi Ôliu, kẻ ấy chưa để ý bàn chân phải của Chúa quay về hướng nào [244]. Kẻ ấy quay lại và cho những người bảo vệ cái kéo, tôi nghĩ vậy, để họ cho vào.

48        Ở đan viện, khi biết là kẻ ấy đã ra ngoài mà không có ai hướng dẫn, các tu sĩ cho người đi tìm. Lúc kẻ ấy đang ở trên núi Ôliu xuống thì chạm trán một Kitô hữu thắt đai [245] giúp việc tu viện. Anh ta cầm một cây gậy lớn, vẻ mặt hằm hằm, làm như muốn đánh đập kẻ ấy. Lên đến nơi, anh ta chộp thật mạnh cánh tay kẻ ấy. Kẻ hành hương để yên cho anh ta dẫn đi, nhưng anh chàng không chịu buông tay ra. Trên đường, trong khi bị anh chàng Kitô hữu thắt đai giữ chặt, kẻ ấy được Chúa ban ơn an ủi mãnh liệt vì suốt quãng đường làm như kẻ ấy lúc nào cũng thấy Chúa Giêsu ở phía trên. Ơn an ủi này vẫn mãnh liệt cho tới khi kẻ ấy về đến tu viện [246].

49        Hôm sau, đoàn hành hương lên đường [247]. Ðến đảo Sýp [248], các người hành hương phải tách ra, nhóm đi tàu này, nhóm đi tàu khác. Ở cảng, có 3 hay 4 tàu đi Venezia: một chiếc của người Thổ Nhĩ Kỳ, một chiếc khác rất nhỏ, và chiếc thứ ba vừa sang trọng vừa oai vệ, của một người Venezia giàu có. Một số người hành hương xin chủ tàu này cho kẻ hành hương đi, nhưng khi biết kẻ ấy không có tiền, thì không chịu. Nhiều người ca ngợi kẻ ấy và xin cho kẻ ấy. Chủ tàu trả lời là nếu kẻ ấy là một vị thánh thì cứ vượt biển như thánh Giacôbê đã làm, hoặc điều gì tương tự [249]. Những người kia dễ dàng xin được người chủ chiếc tàu nhỏ cho kẻ ấy đi. Ðoàn tàu khởi hành cùng một ngày, vào một buổi sáng, khi có gió thuận. Nhưng đến chiều, có bão nổi lên, và các tàu tách xa nhau. Chiếc tàu lớn bị đắm ngoài khơi đảo Sýp, chỉ các hành khách thoát nạn. Trong khi ấy, chiếc tàu của người Thổ Nhĩ Kỳ và toàn bộ hành khách bị đắm cũng trong cơn bão ấy. Chiếc tàu nhỏ gặp nhiều khó khăn, nhưng cuối cùng cập bến tại Pulia [250]. Lúc ấy mùa đông đang ở thời điểm tệ hại nhất: tuyết rơi, thời tiết băng giá. Kẻ hành hương không có quần áo nào khác ngoài một cái quần bằng vải thô dài đến đầu gối, hai bắp chân để trần, đôi giày, một áo ngắn bằng vải đen, hai vai rách bươm, và chiếc áo choàng ngắn đã sờn.

50        Kẻ ấy đến Venezia vào giữa tháng Giêng năm 1524, sau khi lênh đênh trên biển trọn tháng 11, tháng 12 và nửa tháng Giêng, kể từ khi rời đảo Sýp. Tại Venezia, kẻ ấy gặp lại một trong hai người từng đón tiếp mình tại nhà họ trước khi kẻ ấy đi Giêrusalem. Ông này bố thí cho kẻ ấy 15 hay 16 đồng giulii và một miếng vải mà kẻ ấy dùng để quấn mấy vòng quanh bụng vì trời rất lạnh [251].

Từ khi nhận ra ý Chúa không muốn mình ở lại Giêrusalem, kẻ hành hương thường xuyên tự hỏi phải làm gì [252]. Cuối cùng, kẻ ấy cảm thấy nên dành thời gian học hành để có thể giúp đỡ các linh hồn, nên kẻ ấy quyết định đi Barcelona [253]. Thế là kẻ ấy rời Venezia đi Genova [254]. Một hôm, đang ở trong nhà thờ lớn tại Ferrara [255], sau khi kẻ ấy đã làm các việc đạo đức, có một người nghèo đến xin bố thí, kẻ ấy cho một đồng marchetto, trị giá 5 hay 6 quattrini. Rồi một người nghèo khác đến xin, kẻ ấy cho một đồng tiền mệnh giá lớn hơn. Rồi người thứ ba đến xin, kẻ ấy chỉ còn những đồng giulii, nên cho một đồng giulio. Những người nghèo thấy kẻ ấy bố thí nên kéo nhau đến xin, mãi đến khi kẻ ấy cho hết sạch. Cuối cùng kẻ ấy xin lỗi họ vì chẳng còn gì để cho nữa [256].

51        Rồi kẻ ấy rời Ferrara đi Genova. Trên đường, kẻ ấy gặp mấy người lính Tây Ban Nha và đêm hôm ấy được họ đối xử tử tế. Họ ngạc nhiên thấy kẻ ấy đi đường ấy, vì sẽ băng qua gần như chính giữa quân đội Pháp và quân đội của Hoàng Ðế [257]. Họ đề nghị kẻ ấy bỏ đường chính, và chỉ cho kẻ ấy đường khác an toàn hơn, nhưng kẻ ấy không chịu nghe lời họ khuyên [258]. Cứ thẳng đường mà đi, kẻ ấy đến một làng bị thiêu hủy và phá hủy, nên đến chiều vẫn chưa có ai cho gì ăn. Lúc mặt trời lặn, kẻ ấy đến một làng có tường thành chung quanh. Nghĩ là một kẻ do thám, những người lính gác lập tức bắt kẻ ấy. Họ đem kẻ ấy đến một cái chòi gần cổng thành và thẩm vấn, như người ta vẫn thường làm đối với kẻ bị tình nghi. Họ hỏi gì, kẻ ấy trả lời hết, cho họ thấy là mình chẳng biết gì cả. Họ lột quần áo để khám xét từ đỉnh đầu đến gót chân xem kẻ ấy có thư từ gì không. Làm hết cách mà không moi được gì, họ trói kẻ ấy lại, dẫn đến viên chỉ huy, để ông này có cách bắt phải khai. Kẻ ấy xin họ cho mình mặc áo hành hương để đi, nhưng họ không chịu, chỉ cho mặc quần và áo ngắn thôi, như đã nói trên [259].

52        Trên đường, kẻ hành hương làm như thấy Ðức Kitô bị dẫn đi [260], nhưng đó không phải là một thị kiến như những lần khác. Kẻ ấy bị dẫn đi qua ba đường phố dài, chẳng buồn chi hết, trái lại còn vui và thích nữa [261]. Kẻ ấy có thói quen xưng hô đơn sơ với mọi người, chứ không kiểu cách, vì xưa Ðức Kitô và các tông đồ cũng nói năng như vậy [262]. Ðang đi, kẻ ấy nảy ra ý bỏ thói quen ấy trong dịp này, và gọi viên chỉ huy là ngài, vì hơi sợ sẽ bị người ta tra tấn, v.v... Nhưng nhận ra đó là một cám dỗ, kẻ ấy tự nhủ: "Ðã vậy, mình sẽ không gọi ông ta là ngài, cũng chẳng kính cẩn hay giở nón chi hết." [263]

53        Ðến chỗ viên chỉ huy, kẻ ấy được dẫn đến một phòng thấp, và một lát sau thì viên chỉ huy đến gặp kẻ ấy. Chẳng tỏ dấu kính nể nào, kẻ ấy trả lời ngắn gọn, nhưng giữ khoảng cách giữa các từ thật dài. Viên chỉ huy cho kẻ ấy là khùng, nên nói với những người đã dẫn kẻ ấy đến: "Tên này lẩn thẩn, trả cho nó đồ đạc rồi tống cổ nó đi." [264]

 Vừa ra khỏi dinh, kẻ ấy gặp một người Tây Ban Nha sinh sống ở đó. Ông này đưa kẻ ấy về nhà, cho ăn uống, vì đã nhịn đói từ mấy tiếng đồng hồ [265], và mọi sự cần thiết trong đêm ấy. Sáng dậy, kẻ ấy lên đường và đi bộ cho tới chiều tối. Lúc ấy có hai người lính trên vọng gác thấy kẻ ấy nên xuống bắt. Họ dẫn kẻ ấy đến trước viên chỉ huy người Pháp [266]. Hỏi điều này điều kia, rồi ông ấy hỏi kẻ ấy quê quán ở đâu. Khi biết kẻ ấy quê ở tỉnh Guipuzcoa, ông ấy nói: "Tôi ở gần ngay đó." Hình như là ở vùng Bayonne [267]. Rồi ông ấy bảo lính: "Dẫn anh ấy đi, cho ăn uống và đối xử tử tế." [268]

 Trong chuyến đi từ Ferrara đến Genova, kẻ ấy còn gặp những chuyện bất ngờ lý thú khác nữa, nhưng rốt cuộc cũng đến được Genova. Tại đó, có một người quê ở tỉnh Viscaya tên là Portundo nhận ra kẻ hành hương [269]. Trước kia, khi còn phục vụ ở triều đình Vua Công Giáo [270], kẻ ấy đã gặp ông ấy và hai người đã nói chuyện với nhau nhiều lần [271]. Ông này gởi kẻ ấy trên một chiếc tàu đi Barcelona [272]. Kẻ ấy rất có nguy cơ bị bắt, vì tàu bị Andrea Doria, lúc ấy đang phục vụ người Pháp, truy kích [273].

Trở về Nội Dung

ÐI HỌC VÀ TÌM BẠN

54        Ðến Barcelona [274], kẻ ấy cho bà Isabel Roser [275] và thầy Ardevol [276] biết về ước muốn đi học. Cả hai cùng thấy đó là ý tốt. Người trước sẵn lòng lo việc ăn ở, người sau sẽ lo việc dạy học miễn phí. Kẻ hành hương quen một đan sĩ ở Manresa, tôi nghĩ là ở dòng Thánh Bênađô [277], một người rất đạo đức, và kẻ ấy muốn ở với vị đan sĩ để học và để chăm lo đời sống thiêng liêng, và cũng để mưu ích cho các linh hồn nữa. Vì thế kẻ ấy trả lời là sẽ nhận lời họ nếu ở Manresa không tìm được lợi ích thiêng liêng như lòng mong ước. Ðến đó, kẻ ấy được biết vị đan sĩ đã qua đời rồi. Kẻ ấy quay lại Barcelona và bắt đầu chăm chỉ học hành [278]. Nhưng có một chuyện rất phiền phức là khi kẻ ấy muốn học thuộc lòng, ở những bước đầu học Latinh thường cần làm thế, những hiểu biết mới về đời sống thiêng liêng, những hứng khởi mới lại đến trong tâm trí, đến nỗi kẻ ấy không nhớ được gì, mà cố gắng đến đâu cũng không xua đuổi được[279].

55        Kẻ ấy thường suy nghĩ về việc này, và tự nhủ: "Ngay cả khi cầu nguyện hay dự lễ mình cũng không có được những ánh sáng mạnh mẽ như vậy." Rồi dần dần, kẻ ấy nhận ra đó là cám dỗ. Sau khi đọc kinh, kẻ ấy đến nhà thờ Ðức Mẹ Biển [280], gần nhà thầy giáo. Trước đó, kẻ ấy đã xin thầy đến nhà thờ để nghe kẻ ấy nói. Trong khi hai người ngồi với nhau, kẻ ấy kể hết cho thầy biết những điều xảy đến trong tâm hồn, việc ít tiến bộ trong học tập, và lý do tại sao. Kẻ ấy muốn hứa với thầy: "Xin hứa với thầy bao lâu có được bánh mì và nước lã để sống ở Barcelona, sẽ không bao giờ bỏ tiết học nào trong 2 năm này." Vì kẻ ấy cam kết với tất cả quyết tâm, nên không bao giờ bị cám dỗ như vậy nữa [281]. Lúc ở Manresa, kẻ ấy bị đau dạ dày, nên phải mang giày. Từ khi khởi hành đi Giêrusalem, kẻ ấy thấy dạ dày trở lại bình thường. Vì vậy trong thời gian đi học ở Barcelona, kẻ ấy ước muốn làm việc hãm mình như xưa. Kẻ ấy khoét lỗ ở hai đế giày, và càng ngày càng khoét rộng hơn, nên khi cái lạnh mùa đông đến, giày không còn đế nữa, chỉ còn phần trên thôi [282].

56        Sau hai năm học hành, kẻ ấy được cho biết là đã tiến bộ nhiều, thầy giáo nói đã đến lúc kẻ ấy có thể theo học triết lý, nên khuyên kẻ ấy đi Alcalá [283]. Dầu vậy, kẻ ấy còn xin một tiến sĩ thần học kiểm tra, và vị này cũng khuyên kẻ ấy như vậy.

Kẻ ấy đi Alcalá một mình, mặc dầu tôi nghĩ là đã có mấy bạn cùng chí hướng [284]. Ðến nơi, kẻ ấy bắt đầu xin ăn và sống nhờ của bố thí. Sống như vậy được khoảng 10 hay 12 ngày thì một hôm có một giáo sĩ và mấy người cùng đi thấy kẻ ấy xin ăn, nên chê cười và thốt ra những lời khinh bỉ, như người ta vẫn thường làm đối với một người khỏe mạnh mà đi xin ăn [285]. Ðúng lúc ấy, người phụ trách nhà tế bần Antezana mới thành lập [286] đi qua, chạnh lòng thương kẻ ấy [287], nên gọi và dẫn kẻ ấy về nhà tế bần, cho kẻ ấy một phòng và tất cả những điều cần thiết.

57        Kẻ ấy học gần một năm rưỡi ở Alcalá [288]. Kẻ ấy đã đến Barcelona vào Mùa Chay năm 1524, rồi học ở đó 2 năm, nên đến Alcalá vào năm 1526. Kẻ ấy học môn biện chứng theo Soto, môn vật lý theo Albertô, và Tôn sư các Luận Ðề [289]. Trong khi ở Alcalá, kẻ ấy cũng hướng dẫn Linh Thao [290] và dạy giáo lý Công Giáo, và thu được hoa trái để tôn vinh Thiên Chúa. Nhiều người đã hiểu sâu xa và ham mê những điều liên hệ đến đời sống thiêng liêng. Có những người khác bị cám dỗ cách này cách khác. Thí dụ có người muốn đánh tội, nhưng không sao làm được, như thể có ai giữ tay lại vậy. Có những điều khác khiến cho công chúng bình phẩm, nhất là vì rất nhiều người trong thành phố xúm lại nghe kẻ ấy dạy giáo lý. Tôi nhớ lại một đêm kia Cha đã sợ hãi thế nào [291].

Sau khi đến Alcalá ít lâu, kẻ ấy gặp Don Diego de Eguia [292] lúc ấy đang sống với người anh. Ông này có một nhà in ở Alcalá và sống rất phong lưu. Hai anh em cũng cho kẻ ấy của bố thí để giúp người nghèo và cho 3 người bạn cùng chí hướng [293] của kẻ hành hương ở trọ tại nhà. Có lần kẻ ấy xin bố thí để làm chi đó, Don Diego lúc ấy không có tiền, nhưng mở một cái tráp ra, trong đó có nhiều thứ, và cho kẻ ấy những khăn phủ giường màu này màu khác, những chân nến và những thứ khác nữa. Kẻ hành hương lấy một cái khăn gói lại, đặt lên vai, đem đi giúp người nghèo [294].

58        Như đã nói trên kia, dân chúng trong vùng bắt đầu bàn tán xôn xao về những điều xảy ra tại Alcalá, người nói thế này, kẻ nói thế kia [295]. Tiếng đồn đến tai Tòa Án Giáo Lý ở Toledo [296]. Khi các thanh tra đến Alcalá [297], người chủ nhà báo tin cho kẻ hành hương, và cho biết các vị ấy gọi họ là bọn áo vải bố, đám thần khải, hình như vậy, và định tra tấn họ. Các vị ấy lập tức mở một cuộc kiểm tra và điều tra về đời sống của họ, nhưng rốt cuộc quay về Toledo mà không triệu tập họ, dù các vị ấy đến cốt để làm điều đó [298]. Các vị ấy giao vụ này cho cha đại diện Figueroa, người hiện nay đang ở với Hoàng Ðế [299]. Mấy hôm sau [300], cha đại diện triệu tập họ và thông báo các vị thanh tra đã điều tra và kiểm tra về đời sống của họ và thấy không có gì sai lạc trong cách sống cũng như trong giảng dạy, nên họ có thể tiếp tục làm như cũ, không bị hạn chế chi hết. Nhưng vì họ không phải là tu sĩ trong một dòng tu, việc họ mặc quần áo giống nhau là không thích hợp. Vì thế họ nên, và cha ấy ra lệnh cho họ: hai người, cha ấy chỉ kẻ hành hương và Arteaga, nhuộm quần áo màu đen, hai người kia, Calixto và Caceres, màu nâu tươi, còn Juanico [301], một thanh niên người Pháp, có thể giữ nguyên.

59        Kẻ hành hương nói họ sẽ tuân lệnh, và thêm: "Nhưng con không biết là điều tra như vậy để làm gì. Mới đây thôi, có cha không chịu cho một người trong nhóm chúng con rước lễ, vì anh ấy rước lễ hằng tuần. Cả con cũng bị làm khó dễ nữa. Xin cho con biết là các vị ấy có thấy chúng con lạc giáo gì không ạ." Cha Figueroa trả lời: "Không. Nếu có thì các anh bị thiêu rồi!" Kẻ hành hương tiếp: "Nếu lạc giáo thì cả cha cũng bị thiêu!" [302].  Họ nhuộm quần áo theo lệnh trên, và khoảng hai ba tuần sau, cha Figueroa lại bắt kẻ hành hương phải mang giày, cấm đi chân không. Họ tuân lệnh, không thắc mắc gì, như kẻ ấy vẫn luôn luôn làm khi nhận được lệnh như vậy [303].

Bốn tháng sau, chính cha Figueroa lại điều tra về họ [304]. Ngoài các lời cáo buộc cũ, tôi nghĩ lý do là vì có một phụ nữ, đã kết hôn và nổi tiếng, rất quí mến kẻ hành hương. Một hôm bà đến nhà tế bần lúc sáng sớm, trời còn tối, để người ta khỏi nhận ra. Khi đi, bà trùm khăn theo thói quen ở Alcalá. Ðến nơi, bà giở khăn ra, và tới phòng kẻ hành hương. Nhưng cả lần này người ta cũng không làm gì họ: không triệu tập sau khi điều tra và cũng chẳng bảo họ gì hết [305]. Tôi nhớ lại những điều cha Bustamente đã kể. [306]

60        Bốn tháng sau nữa, lúc kẻ ấy sống trong một căn nhà nhỏ ngoài nhà tế bần, một hôm [307] có một cảnh sát đến cửa gọi kẻ ấy ra ngoài và nói: "Ði với tôi một chút." Anh ta tống giam kẻ ấy và nói: "Không được ra khỏi đây cho tới khi có lệnh." Lúc ấy là mùa hè. Vì kẻ ấy không bị canh gác chặt chẽ lắm, nhiều người đến thăm kẻ ấy. Trong số ấy có M., cha giải tội của kẻ ấy. [308] Kẻ ấy dạy giáo lý và hướng dẫn Linh Thao như lúc còn tự do [309]. Mặc dầu nhiều luật sư và biện lý muốn giúp, nhưng kẻ ấy từ chối. Kẻ ấy nhớ đặc biệt Dona Teresa de Cardenas [310]. Bà gởi người đến thăm kẻ ấy và nhiều lần muốn giúp cho kẻ ấy được thả, nhưng kẻ ấy không chịu, luôn luôn trả lời: "Tôi đã vào đây vì yêu mến ai, thì Ðấng ấy sẽ đưa tôi ra, nếu điều ấy phục vụ Người." [311]

61        Kẻ ấy ở trong tù 17 ngày mà không có ai thẩm vấn, và cũng không biết tại sao mình lại bị giam. Cha Figueroa cuối cùng đến nhà giam [312] và hỏi kẻ ấy nhiều điều, cả đến hỏi kẻ ấy có khuyên ai giữ ngày sabát không [313]. Cha ấy cũng hỏi kẻ ấy có biết hai người kia, một phụ nữ và cô con gái không. Kẻ ấy trả lời là có. Cha ấy lại hỏi trước khi họ đi, kẻ ấy có biết gì không; kẻ ấy trả lời là không, vì đã thề [314]. Cha Tổng Ðại Diện đặt tay trên vai kẻ ấy tỏ vẻ hài lòng, rồi nói: "Ðó là lý do khiến anh phải vào đây." Trong số nhiều người trước đó hay đến với kẻ ấy, có hai mẹ con bà kia, cả hai cùng góa chồng, người con rất trẻ và rất đẹp. Họ đã tiến tới nhiều trong đời sống thiêng liêng, nhất là người con. Mặc dầu thuộc hàng quí tộc, họ đã đi bộ đến viếng đền thờ có khăn bà Vêrônica ở Jaen [315], hình như chỉ có hai mẹ con, và xin ăn trên đường. Việc này đã gây xôn xao ở Alcalá. Tiến sĩ Ciruelo, phần nào như người bảo trợ họ, nghĩ rằng kẻ ấy đã thổi cho họ ý tưởng đó, nên cho bắt kẻ ấy [316]. Nghe cha đại diện nói rồi, kẻ ấy hỏi: "Cha có muốn con nói thêm về vụ này không ?" Cha ấy trả lời: "Nói đi." Kẻ ấy tiếp: "Cha nên biết là hai mẹ con bà ấy đã nhiều lần nói với con về ước nguyện đi khắp thế giới để phục vụ người nghèo trong nhà tế bần này, nhà tế bần khác. Con luôn luôn cố gắng khuyên họ bỏ ý định ấy, vì người con gái còn trẻ và đẹp. Con đã bảo họ nếu muốn thăm bệnh nhân, họ có thể làm ngay tại Alcalá, và cùng đi với các cha đem Mình Thánh cho bệnh nhân." [317] Sau khi trao đổi, cha Figueroa ra đi cùng với viên kiểm sát, người đã ghi chép mọi sự [318].

62        Lúc ấy Calixto đang ở Segovia [319]. Nghe tin kẻ ấy bị bắt giam, anh ấy đến ngay lập tức, mặc dầu vừa mới hồi phục sau một cơn bệnh nặng, và muốn cùng bị giam với kẻ ấy. Nhưng kẻ hành hương bảo anh ấy nên đến gặp cha đại diện. Cha này tiếp đón anh ấy tử tế, nhưng cho biết là cha sẽ tống giam anh ấy, tới khi nào hai phụ nữ kia trở về, để xem họ có xác nhận lời khai của kẻ ấy không. Calixto ở tù được ít hôm thì kẻ hành hương thấy có hại cho sức khỏe của anh ấy, vì anh ấy vẫn chưa hồi phục hoàn toàn, nên nhờ một thầy thuốc là bạn giúp đỡ để anh ấy được thả [320].

            42 ngày trôi qua kể từ khi kẻ ấy bị bắt giam đến hôm được thả. Hai phụ nữ sốt sắng đã trở về [321], và viên kiểm sát vào nhà giam đọc bản án. Kẻ ấy được tự do, nhưng kẻ ấy và các bạn cùng chí hướng phải mặc quần áo giống các sinh viên khác [322], và không được đề cập các vấn đề thuộc về đức tin trong vòng 4 năm [323], cho tới khi học hành đến nơi đến chốn, vì như lúc ấy thì chưa đủ. Nói cho đúng thì kẻ hành hương được học hành nhiều nhất, nhưng không có nền tảng vững chắc, và mỗi lần bị thẩm vấn, đó là điều đầu tiên kẻ ấy thường khai.

63        Với bản án, kẻ ấy hơi phân vân không biết phải làm gì. Hình như kẻ ấy bị đóng cửa, không cho giúp đỡ các linh hồn, vì người ta không nêu lý do nào khác ngoài việc chưa học đủ. Cuối cùng, kẻ ấy quyết định đi gặp Ðức Tổng Giám Mục Fonseca của Toledo để ngài xem xét sự việc.

Kẻ ấy rời Alcalá [324] đi Valladolid gặp Ðức Tổng Giám Mục [325]. Kẻ ấy thuật lại chính xác những điều đã xảy ra, và nói mình không còn thuộc quyền tài thẩm của ngài nữa [326], nên cũng không bị buộc phải tuân theo quyết định của ngài [327], nhưng kẻ ấy sẽ làm bất kỳ điều gì ngài truyền dạy. Kẻ ấy vẫn giữ cách xưng hô đơn giản như với mọi người khác [328]. Ðức Tổng Giám Mục lắng nghe chăm chú, và thấy kẻ ấy muốn đi Salamanca [329], ngài cho biết là ở Salamanca ngài có nhiều bạn, có cả một học viện nữa [330], và ngài sẵn lòng giúp đỡ kẻ ấy. Ngoài ra, khi kẻ ấy đi, ngài còn cho 4 đồng escudos nữa.

64        Sau khi đến Salamanca [331], một hôm kẻ ấy đang cầu nguyện trong một nhà thờ, một bà đạo đức nhận ra kẻ ấy cùng nhóm với 4 người bạn cùng chí hướng đã đến đó mấy hôm trước [332]. Bà này hỏi tên kẻ ấy, rồi dẫn đến chỗ các bạn cùng chí hướng ở. Lúc còn ở Alcalá, họ đã bị buộc phải mặc quần áo giống như các sinh viên, kẻ hành hương đã trả lời:"Trước đây, cha ra lệnh cho chúng con nhuộm quần áo, chúng con đã nhuộm rồi. Bây giờ cha ra lệnh như vậy, chúng con không làm được, vì không có tiền để mua quần áo khác." Thế là chính cha đại diện cấp cho họ quần áo, mũ, và tất cả những gì các sinh viên phải có. Họ đã ăn mặc như vậy mà rời Alcalá.

Ở Salamanca, kẻ hành hương xưng tội với một cha Dòng Ðaminh ở tu viện San Esteban [333]. Một hôm, khoảng 10 hay 12 ngày từ khi kẻ ấy đến, cha giải tội nói với kẻ ấy: "Các cha trong nhà muốn nói chuyện với anh." Kẻ ấy đáp: "Nhân danh Thiên Chúa, con xin vâng." Cha giải tội nói tiếp: "À, Chúa Nhật này, anh đến đây ăn cơm trưa, nhưng tôi báo trước là các cha muốn biết nhiều điều về anh đấy."

Vào Chúa Nhật, kẻ ấy cùng với Calixto đến. Sau bữa ăn, cha tu viện phó (cha tu viện trưởng đi vắng), cha giải tội và một cha khác nữa, tôi nghĩ vậy, cùng với họ vào một nhà nguyện. Cha tu viện phó, rất dễ thương, khởi đầu nói là các cha nhận được những báo cáo tốt về đời sống và cung cách của họ; họ rao giảng theo cách thức tông đồ [334], nhưng các cha mong được biết thêm chi tiết về tất cả những điều ấy. Trước hết, cha hỏi họ đã học hành thế nào. Kẻ hành hương đáp: "Trong tất cả chúng con thì con được học nhiều nhất." Rồi kẻ ấy trình bày rõ ràng là mình đã học được ít thôi và thiếu nền tảng nữa.

65        Cha tu viện phó hỏi: "Vậy các anh giảng gì ?" Kẻ hành hương đáp :"Chúng con không giảng, chỉ nói chuyện với năm bảy người cách thân mật về những điều thuộc về Thiên Chúa, thí dụ sau bữa ăn, với mấy người mời chúng con." Vị tu sĩ hỏi tiếp :"Nhưng các anh nói những điều về Thiên Chúa thế nào? Ðó là điều chúng tôi muốn biết." Kẻ hành hương nói : "Chúng con nói về nhân đức này nhân đức kia, luôn luôn ca ngợi; lúc khác lại nói về tật xấu này, tật xấu kia, luôn luôn kết án." Vị tu sĩ lại nói :"Các anh không được học mà nói về nhân đức và tật xấu sao? Chỉ có hai trường hợp người ta nói được như vậy: hoặc là được học, hoặc là do Chúa Thánh Thần." [335] Ðến đây, kẻ hành hương suy nghĩ một chút, vì thấy cách lý luận này không ổn. Chính những điều các anh cho là Chúa Thánh Thần soi sáng thì chúng tôi muốn biết. Thinh lặng giây lát, rồi kẻ ấy nói không cần phải thêm gì nữa [336]. Vị tu sĩ dằn giọng :"Hiện nay, biết bao lầm lạc của Erasme [337] và của nhiều người khác đang lừa gạt thiên hạ, vậy mà anh không chịu giải thích mình giảng dạy những gì sao ?"

66        Kẻ hành hương đáp: "Thưa cha, con không nói gì thêm nữa, trừ khi đến trước các bề trên có quyền buộc con phải nói." [338] Trước đó, vị tu sĩ đã hỏi tại sao Calixto mặc quần áo như vậy. Anh ấy mặc một cái áo khoác ngắn, đầu đội một cái mũ rộng, tay cầm gậy, chân mang giày cao tới gần đầu gối. Vì anh ấy cao lêu nghêu, nên nhìn rất kỳ cục. Kẻ hành hương kể cho cha ấy nghe chuyện họ đã bị bắt giam ở Alcalá và đã được lệnh phải mặc quần áo giống như các sinh viên, nhưng vì trời nóng quá, anh bạn cùng chí hướng ấy cho một giáo sĩ nghèo chiếc áo chùng thâm. Vị tu sĩ lẩm bẩm trong miệng để họ hiểu là vị ấy không hài lòng : "Bác ái phải khởi đầu từ chính mình." [339]

Nhưng hãy trở về với câu chuyện. Ngoài câu vừa nêu, vị tu viện phó không moi được câu nào khác của kẻ hành hương, nên nói :"Cứ ở lại đây, chúng tôi sẽ biết cách làm cho các anh phải nói." Tất cả các tu sĩ phần nào vội vàng bỏ đi. Trước đó, kẻ hành hương đã hỏi xem họ phải ở lại nhà nguyện hay nơi nào khác, vị tu viện phó đã trả lời : "Trong nhà nguyện." Thế là các tu sĩ khóa hết cửa lại, và hình như đi thảo luận với các vị quan tòa. Tuy nhiên, hai người ở trong tu viện ba ngày mà không nghe ai nói gì về việc xét xử cả. Họ dùng bữa trong phòng ăn với các tu sĩ, và phòng họ hầu như lúc nào cũng đầy các tu sĩ đến thăm. Kẻ hành hương luôn luôn nói về các đề tài trước đến nay vẫn nói. Kết quả là giữa các tu sĩ có sự chia rẽ, vì nhiều người tỏ ra có thiện cảm với họ.  

67        Sau ba ngày, một viên kiểm sát đến dẫn họ vào nhà giam [340]. Họ không bị nhốt bên dưới, chung với các thường phạm, nhưng ở phòng phía trên, vì phòng này đã cũ và không dùng đến, nên rất dơ bẩn [341]. Hai người bị buộc vào nhau bằng một sợi xích, mỗi người một chân. Sợi xích này dài chừng hơn 3 mét, được buộc vào một cái cột ở giữa phòng. Mỗi khi một người muốn làm gì thì người kia phải đi theo. Suốt đêm họ không ngủ [342]. Hôm sau, khi nghe tin họ bị giam, bạn bè trong thành phố gởi vào nhà giam cho họ những gì cần để ngủ và mọi thứ cần thiết khác. Nhiều người đến thăm họ, và kẻ hành hương tiếp tục nói chuyện về Thiên Chúa.

Cha Frias cao đẳng [343] đến hỏi riêng từng người, và kẻ hành hương trao cho cha ấy tất cả tập vở, tức là cuốn Linh Thao [344], để cha ấy xem xét. Cha ấy hỏi họ có bạn cùng chí hướng không, họ trả lời có, và cho biết địa chỉ. Ngay lập tức, cha ấy ra lệnh cho người đi bắt Caceres và Arteaga, nhưng không bắt Juanico [345], và tống giam. Sau này Juanico vào dòng tu [346]. Người ta không nhốt hai người sau ở phòng trên với hai người trước, nhưng ở bên dưới với các thường phạm. Ở đây, hơn lúc nào hết, kẻ hành hương không chịu nhờ đến luật sư hay biện lý.

68        Mấy ngày sau, kẻ ấy bị triệu tập đến trước 4 thẩm phán: đó là các tiến sĩ Sanctisidoro [347], Paravinhas [348], Frias [349], và người thứ tư là cha Frias cao đẳng. Cả bốn vị đều đã đọc tập Linh Thao. Các vị này hỏi kẻ ấy về nhiều điều, chẳng những về Linh Thao, mà cả về thần học, thí dụ hiểu các điều khoản đức tin về Chúa Ba Ngôi, về bí tích Thánh Thể thế nào. Trước hết, kẻ ấy nói lời mào đầu [350]. Tuy nhiên, theo lệnh của các thẩm phán, kẻ ấy nói thế nào mà các vị ấy không bắt lỗi được chi hết. Cha Frias cao đẳng, luôn luôn tỏ ra khó hơn các vị khác, hỏi cả một câu về giáo luật [351]. Bị buộc phải trả lời mọi câu hỏi, kẻ ấy luôn luôn mở đầu bằng việc lặp lại là mình không biết ý kiến của các tiến sĩ về các điểm ấy. Kế đến, các vị ấy ra lệnh cắt nghĩa Ðiều Răn Thứ Nhất như kẻ ấy vẫn thường làm. Kẻ ấy mở máy, nói dài dòng và rất nhiều thứ về Ðiều Răn Thứ Nhất, đến nỗi các vị ấy không còn muốn hỏi thêm gì nữa. Trước đó, khi nói về Linh Thao, các vị ấy tỏ ra lưu ý đặc biệt đến chỉ một điểm ở phần đầu: khi nào một ý nghĩ là tội nhẹ, và khi nào là tội trọng? Vì kẻ ấy chưa được học mà dám quả quyết. Kẻ ấy đáp : "Xin quí cha cứ xét những điều con nói có đúng không, nếu không đúng, xin cứ kết án." Cuối cùng các vị ấy đi mà không kết án chi hết.

69        Trong số nhiều người đến thăm kẻ ấy trong tù, có Don Francisco de Mendoza, hiện là hồng y ở Burgos [352]. Lần ấy, vị này cùng đến với cha Frias cao đẳng. Thân mật như bạn bè, vị ấy hỏi ở tù thấy thế nào, có nặng nề không; kẻ hành hương đáp : "Xin trả lời anh bạn như tôi mới trả lời một bà tỏ ra xót xa vì thấy tôi bị giam. Tôi đã nói thế này : Như vậy là bà không ước ao bị giam vì yêu mến Chúa. Bà cho bị giam là ghê gớm lắm sao ? Ðối với tôi, xin thưa bà là ở Salamanca này chưa có đủ gông cùm xiềng xích đâu, tôi còn ước ao chịu hơn nữa vì yêu mến Chúa."

Trong thời gian ấy, có hôm tất cả những người bị giam giữ trốn khỏi nhà tù, nhưng hai người bạn cùng chí hướng bị giam với họ lại không trốn. Sáng hôm sau, người ta thấy chẳng còn ai, chỉ còn họ bên trong các cửa đã mở toang, mọi người đều rất cảm phục, và người ta bàn tán nhiều ở thành phố. Ngay tức khắc, người ta cho họ đến ở tù trong nguyên một lâu đài gần đó [353].

70        22 ngày sau khi bị bắt, họ được triệu tập để nghe phán quyết. Họ không sai lỗi gì trong cách sống cũng như trong lời giảng dạy, vì thế họ được tiếp tục làm như trước, nghĩa là dạy giáo lý và nói những điều thuộc về Thiên Chúa, với điều kiện là không bao giờ được xác định một hành vi nào đó là tội trọng hay tội nhẹ, bao lâu họ chưa học xong 4 năm [354]. Sau khi tuyên đọc bản án, các vị thẩm phán tỏ ra rất thiện cảm, như thể các vị ấy muốn làm cho họ chấp nhận. Kẻ hành hương nói bản án ra thế nào, mình sẽ thi hành như vậy, nhưng sẽ không chấp nhận. Vì họ không bị kết án chi cả, thế mà bị người ta bịt miệng không cho giúp đỡ các linh hồn theo cách thức của họ [355]. Tiến sĩ Frias tỏ ra rất cố gắng thuyết phục, và tỏ ra rất tình cảm, nhưng kẻ hành hương một mực nhắc lại là chỉ tuân lệnh bao lâu còn thuộc quyền tài thẩm của giáo phận Salamanca thôi. Họ được trả tự do ngay lập tức [356].

71        Thế 1à kẻ ấy quyết định đi Paris để theo đuổi việc học [357]. Tại Barcelona, khi suy xét nên đi học không và đi học bao nhiêu năm, quan tâm duy nhất của kẻ ấy là muốn biết sau khi học sẽ gia nhập một dòng tu hay sẽ đi nơi này nơi khác trên thế giới. Và khi nghĩ đến việc gia nhập một dòng tu, kẻ ấy cảm thấy ngay ước ao chọn một dòng tu nào suy thoái và ít được cải tổ, vì nếu kẻ ấy gia nhập dòng tu chính là để chịu đau khổ hơn. Kẻ ấy tin rằng Thiên Chúa cũng sẽ giúp đỡ họ vì Thiên Chúa ban cho kẻ ấy lòng tin tưởng sắt đá là mình sẽ dễ dàng chịu được tất cả những gian khổ và tất cả những sỉ nhục người ta có thể gây ra [358].

Tại Salamanca, thời gian bị giam giữ đã không làm phai nhạt nơi kẻ ấy những ước nguyện mưu ích cho các linh hồn. Chính vì thế, kẻ ấy đã quyết định đi học và qui tụ những người cùng chí hướng cũng như giữ những bạn cùng chí hướng đã có. Sau khi quyết định đi Paris, kẻ ấy thỏa thuận với họ là họ sẽ ở lại chờ kẻ ấy; còn kẻ ấy sẽ xem có thể tìm được phương tiện để họ đi học được không [359].

72        Nhiều người nổi tiếng đã hết sức năn nỉ kẻ ấy đừng đi, nhưng không sao thuyết phục được. Chưa đầy 15 hay 20 ngày sau khi được thả, kẻ ấy một mình ra đi [360], mang theo mấy quyển sách trên một con lừa nhỏ [361]. Ðến Barcelona [362], kẻ ấy được mọi người từng quen biết cố can ngăn đừng sang Pháp, vì chiến sự dữ dội đang diễn ra ở đó [363]. Họ nêu lên những thí dụ rất rõ ràng, cả đến cho rằng người Tây Ban Nha bị xiên để nướng. Nhưng kẻ ấy không hề mảy may sợ sệt.

73        Một mình và đi bộ, kẻ ấy lên đường đi Paris [364], và tới nơi vào khoảng tháng 2. Tôi nghĩ đó là năm 1528 hay 1527. Trong khi Cha bị giam ở Alcalá thì hoàng tử Tây Ban Nha chào đời. Ðiều này cho phép định niên đại tất cả các biến cố, ngay cả trước đó. [365] Kẻ ấy trọ với mấy người Tây Ban Nha khác và theo các lớp học cổ văn tại Montaiguy [366]. Trước đây do học vội học vàng quá [367], nên kẻ ấy bị mất căn bản. Kẻ ấy cùng học với các trẻ em [368], theo chương trình và phương pháp Paris [369].

Ngay khi đến, kẻ ấy đã được một nhà buôn trả cho 25 đồng escudos theo một tín phiếu mang từ Barcelona tới [370]. Kẻ ấy trao cho một người Tây Ban Nha cùng nhà trọ giữ giùm. Nhưng chỉ ít lâu sau, người này tiêu xài hết, không sao hoàn lại được. Thế là sau Mùa Chay [371], kẻ hành hương trắng tay, một phần do chính mình đã tiêu, một phần vì lý do nêu trên. Kẻ ấy bắt buộc phải đi ăn xin và ngay cả phải rời nhà trọ [372].

74        Kẻ ấy được nhận vào nhà tế bần Saint-Jacques [373], bên kia chỗ Các Thánh Anh Hài [374]. Ở đó bất tiện cho việc đi học, vì nhà tế bần cách học viện Montaigu khá xa [375], mà kẻ ấy phải về nhà tế bần trước khi đổ chuông Truyền Tin thì cửa mới còn mở, và phải chờ trời sáng mới ra khỏi nhà tế bần được [376]. Vì thế kẻ ấy không theo dự đầy đủ các tiết. Một bất tiện khác là kẻ ấy phải đi ăn xin để sốn [377].

Từ khoảng gần 5 năm, kẻ ấy không bị đau dạ dày nữa, nên bắt đầu gia tăng các việc đền tội và hãm mình.

Sống ở nhà tế bần và ăn xin được ít lâu, kẻ ấy thấy việc học hành không tiến bộ bao nhiêu, nên tự hỏi phải làm gì. Vì thấy trong các học viện có những sinh viên giúp việc cho một số phụ khảo [378] và có giờ để học, nên quyết định tìm một chỗ làm [379].

75        Kẻ ấy tự nghĩ mình sẽ hình dung giáo viên là Ðức Kitô, và mỗi sinh viên được gọi bằng tên của một tông đồ, thí dụ Phêrô, Gioan... và dự định này làm cho kẻ ấy vui thích. "Khi giáo viên ra lệnh, mình sẽ nghĩ là Ðức Kitô ra lệnh cho mình và khi một người khác ra lệnh, mình sẽ nghĩ là thánh Phêrô ra lệnh cho mình" [380] Kẻ ấy bỏ ra nhiều công để tìm một chỗ làm. Kẻ ấy nhờ anh Castro [381], nhờ một đan sĩ Chartreux [382], vì người này quen biết nhiều giáo viên, và nhờ những người khác nữa, nhưng không ai tìm được việc cho kẻ ấy.

76        Không tìm ra giải pháp, có lần kẻ ấy được một tu sĩ người Tây Ban Nha cho biết là tốt hơn mỗi năm nên đến miền Flanders, bỏ ra hai tháng, có thể ít hơn, và trở về với tiền đủ để học cả năm [383]. Kẻ ấy trình bày với Thiên Chúa, và thấy điều ấy tốt. Theo lời khuyên ấy, hằng năm kẻ ấy mang từ Flanders về số tiền tạm đủ sống. Có một lần kẻ ấy sang cả nước Anh và nhận được của bố thí nhiều hơn các năm khác [384].

77        Từ khi đi Flanders về lần đầu, kẻ ấy bắt đầu dành nhiều thời giờ hơn để nói chuyện về đời sống thiêng liêng [385]. Kẻ ấy hướng dẫn Linh Thao gần như đồng thời cho ba người [386], đó là Peralta [387] Castro ở Sorbonne [388], và một người Basco tên là Amador [389] đang học ở Sainte-Barbe [390]. Cả ba thay đổi đời sống rất nhiều. Có gì họ cho người nghèo hết, kể cả sách, và bắt đầu đi xin ăn tại Paris. Họ đến sống tại nhà tế bần Saint-Jacques, nơi trước đây kẻ ấy đã ở, nhưng sau đó kẻ ấy đã rời đi vì những lý do đã nói trên [391]. Họ gây ra một vụ chấn động ở đại học, vì hai người trước là những người xuất sắc và rất nổi tiếng. Ngay lập tức, các sinh viên Tây Ban Nha làm dữ với hai người giáo viên [392], nhưng dù thuyết phục, dù lý luận thế nào cũng không ép hai người trở về đại học được. Một hôm, họ kéo đến đông đảo, mang theo cả hung khí, lôi hai người ra khỏi đó [393].

78        Ðưa hai người về đại học rồi, họ thỏa thuận với hai người như sau: hai người trước hết phải học xong đã, sau đó mới thực hiện ý định.

Castro sau đó về Tây Ban Nha, giảng thuyết tại Burgos một thời gian, rồi vào dòng Chartreux tại Valencia. Peralta đi hành hương Giêrusalem, đi bộ [394], nhưng đến Ý thì bị một người bà con làm sĩ quan giữ lại, dẫn đến gặp Ðức Giáo Hoàng và được Ðức Giáo Hoàng khuyên nên trở về Tây Ban Nha. Nhưng chuyện vừa kể mấy năm sau mới xảy ra, chứ không phải liền sau đó.

Tại Paris, nhất là giữa cộng đồng Tây Ban Nha, người ta xầm xì với nhau nhiều về kẻ ấy [395]. Giáo sư de Gouvea [396] tố cáo kẻ ấy đã làm cho Amador, sinh viên của học viện mình, mất trí. Vì thế, ông ấy quyết định: hễ kẻ ấy đặt chân đến Sainte-Barbe, ông sẽ cho đánh đòn công khai về tội dụ dỗ sinh viên [397].

79        Anh chàng Tây Ban Nha từng ở chung nhà trọ với kẻ ấy lúc đầu, và đã tiêu xài tiền của kẻ ấy mà không hoàn lại, một hôm về Tây Ban Nha qua ngả Rouen [398]. Ðang khi ở Rouen chờ tàu, anh ta ngã bệnh. Kẻ hành hương nhận được thư của anh ta báo tin, thì ước ao đi thăm và giúp anh ta. Ðồng thời kẻ ấy nghĩ là mình đến gặp anh ta như vậy sẽ cảm hóa được anh ta để anh ta lìa bỏ thế gian mà xả thân phục vụ Thiên Chúa [399]. Muốn được vậy, kẻ ấy dự tính sẽ đi bộ 28 dặm [400] từ Paris đến Rouen, đi chân không, và không ăn uống chi hết. Khi cầu nguyện về việc này, kẻ ấy thấy mình run sợ. Cuối cùng, kẻ ấy đến nhà thờ Saint-Dominique [401]. Tại đó, kẻ ấy quyết định thực hiện những điều đã dự tính, và điều trước đó kẻ ấy rất sợ là mình thử thách Thiên Chúa lúc ấy tan biến đi [402].

Hôm sau, vào buổi sáng kẻ ấy lên đường, kẻ ấy thức dậy rất sớm. Lúc bắt đầu mặc áo, kẻ ấy cảm thấy ghê rợn đến nỗi làm như không sao mặc được. Bất kể, kẻ ấy ra khỏi nhà và cả thành phố trước khi trời sáng rõ. Cái sợ đeo bám kẻ ấy đến tận Argentueil, một làng cách Paris 3 dặm trên đường đi Rouen [403]. Theo người ta nói thì ở đó có cái áo của Chúa Giêsu [404]. Kẻ ấy đi qua làng, trong lòng vẫn xao xuyến. Nhưng khi kẻ ấy leo lên một sườn đồi thì sự xao xuyến bắt đầu tan biến. Thay vào đó, kẻ ấy thấy hứng khởi , hăng hái và vui mừng đến nỗi bắt đầu reo hò giữa cánh đồng và nói lớn với Chúa... Tối hôm ấy, đã qua được 14 dặm [405], kẻ ấy đến trọ, cùng với một người hành khất, tại một nhà tế bần. Hôm sau, kẻ ấy ở trọ qua đêm tại một kho thóc. Ngày thứ ba, người ấy đến Rouen. Trong suốt thời gian ấy, kẻ ấy không ăn không uống chi hết, đúng như đã quyết định từ trước [406].

Tại Rouen, kẻ ấy an ủi người bệnh và giúp anh ta xuống tàu thủy về Tây Ban Nha. Kẻ ấy nhờ anh ta chuyển thư gởi các bạn cùng chí hướng ở Salamanca, tức là Calixto, Caceres và Arteaga [407].

80        Những bạn cùng chí hướng ấy về sau thế nào, xin nói ngay để khỏi phải nhắc lại nữa.

Như họ đã thỏa thuận trước, từ Paris, kẻ hành hương thường xuyên viết thư cho họ về việc khó đem họ đến Paris học được [408]. Kẻ ấy có viết thư cho Dona Leonor Mascarenhas [409], xin bà viết thư cho triều đình vua Bồ Ðào Nha để xin một suất học bổng tại Paris do nhà vua ban. Bà có gởi thư cho Calixto, tặng một con la để đi đường và tiền để chi tiêu. Calixto đến triều đình Bồ Ðào Nha, nhưng cuối cùng không đi Paris [410]. Anh ấy về lại Tây Ban Nha rồi đến Ấn Ðộ của hoàng đế [411] cùng với một phụ nữ đạo đức [412]. Sau đó, anh về lại Tây Ban Nha, rồi đi Ấn độ nữa. Cuối cùng, anh ấy quay về Tây Ban Nha, lần này đã giàu có, làm cho mọi người từng quen biết anh ấy ở Salamanca trước kia đều ngạc nhiên.

Caceres về quê ở Segovia sống như thể đã quên mất ý định ban đầu.

Arteaga được phong làm nghĩa sĩ [413]. Sau đó, khi Dòng Tên đã được thành lập ở Rôma, anh ấy được đề cử làm giám mục ở Ấn Ðộ [414]. Anh ấy viết thư cho kẻ hành hương để nhường chức vụ ấy cho một anh em trong Dòng. Khi kẻ ấy từ chối, anh ấy thụ phong giám mục, rồi sang Ấn Ðộ của hoàng đế, nhưng chết trong hoàn cảnh khá lạ thường. Lúc bị bệnh, anh ấy có hai chai để đựng nước giải khát, một chai nước do thầy thuốc chỉ định, chai kia đựng nước có chất độc. Người ta cho anh ấy uống lộn chai có chất độc, thế là anh ấy chết [415].

81        Từ Rouen, kẻ hành hương trở lại Paris và được biết là sau vụ Castro và Peralta, người ta đồn thổi tùm lum những điều bất lợi cho kẻ ấy và thanh tra giáo lý đã đặt vấn đề [416]. Không muốn chờ đợi thêm, kẻ ấy đến gặp vị thanh tra, cho biết là kẻ ấy nghe nói vị ấy muốn gặp, và vị ấy muốn gì kẻ ấy cũng sẵn sàng. Viên thanh tra là cha Ory, tu sĩ dòng Thánh Ðaminh [417]. Kẻ ấy xin vị thanh tra giải quyết nhanh cho, vì kẻ ấy có ý định bắt đầu các khóa học triết lý vào lễ thánh Rêmi [418]. Nhưng trước hết, kẻ ấy muốn mọi chuyện ổn đã, để có thể học hành tốt hơn. Vị thanh tra không gọi lại kẻ ấy lần nào. Vị ấy chỉ nói là quả thực người ta có nói về những điều kẻ ấy đã làm v.v...[419] 

82        Sau đó ít lâu đến lễ thánh Rêmi vào đầu tháng 10 [420]. Kẻ ấy bắt đầu học triết lý [421] dưới sự hướng dẫn của một giáo viên tên là Juan Pena [422]. Kẻ ấy dự tính chỉ giữ các bạn cùng chí hướng đã quyết tâm phục vụ Thiên Chúa, không chiêu mộ thêm, để có thể thuận lợi hơn cho việc học hành [423].

Vừa bắt đầu theo các giảng khóa, các cám dỗ trước kia đã đến khi kẻ ấy học Latinh ở Barcelona lại tấn công kẻ ấy. Khi nghe giảng, không sao kẻ ấy tập trung chú ý được, vì nhiều ý nghĩ đạo đức cứ lởn vởn. Nhận thấy nếu cứ tiếp diễn như vậy, việc nghe giảng sẽ không ích lợi mấy, nên kẻ ấy đến với giáo viên và hứa không bao giờ vắng mặt, nhưng sẽ dự tất cả khóa học bao lâu còn có được bánh mì và nước lã để sống. Sau khi kẻ ấy hứa, tất cả những ý tưởng đạo đức vô duyên cũng cuốn gói ra đi, và kẻ ấy được yên ổn theo đuổi việc học.

Trong giai đoạn này, kẻ ấy gặp cha Phanxicô Xavier và cha Favre mà kẻ ấy dùng Linh Thao để dẫn đến đời sống phục vụ Thiên Chúa [424].

Trong thời gian học hành này, kẻ ấy không bị tấn công như trước kia. Về việc này, tiến sĩ Frago [425] một hôm nói với kẻ ấy là ông ngạc nhiên thấy kẻ ấy được yên ổn, không bị ai làm phiền. Kẻ ấy đáp : "Ðơn giản là vì tôi không nói chuyện với ai về những điều thuộc về Thiên Chúa, nhưng khi học xong, tôi sẽ bắt đầu lại như trước kia."

83        Hai người đang nói chuyện với nhau thì có một tu sĩ đến xin tiến sĩ Frago tìm giúp một chỗ trọ, vì chỗ người ấy ở đang có nhiều người chết, người ta cho là do dịch hạch. Ðúng là dịch hạch đã bắt đầu hoành hành ở Paris rồi. Tiến sĩ Frago và kẻ hành hương muốn đi xem nhà. Họ dẫn theo một phụ nữ am hiểu vấn đề. Bà này vào nhà và xác nhận đúng là dịch hạch. Kẻ hành hương cũng muốn vào xem người bệnh, vừa an ủi vừa đặt tay vào vết thương của người ấy. Sau khi an ủi và khuyên bảo người bệnh, kẻ ấy ra về một mình. Kẻ ấy bắt đầu cảm thấy đau ở bàn tay, và có cảm tưởng như mình bị dịch hạch. Ðiều tưởng tượng ấy mạnh đến nỗi không sao xua đuổi được, cho đến khi kẻ ấy thọc bàn tay vào miệng, xoay qua xoay lại mà nói: "Ðã bị dịch hạch ở tay thì cho bị ở miệng luôn!" Ngay sau đó, điều tưởng tượng kia và cả việc đau tay nữa cùng biến mất [426].

84        Nhưng khi về lại học viện Sainte-Barbe, nơi kẻ ấy ăn học, những người trong học viện biết là kẻ ấy đã vào nhà người nhiễm dịch hạch, nên chạy trốn và không chịu cho kẻ ấy vào. Kẻ ấy buộc lòng phải ở bên ngoài mấy ngày.

Ở Paris có một thói quen là trong năm thứ ba triết học, muốn nhận bằng cao đẳng, phải 'lấy đá' [427] như người ta nói và vì phải trả lệ phí 1 escudo cho việc này, nên nhiều sinh viên nghèo không thực hiện được. Kẻ hành hương phân vân chẳng biết có nên làm không. Thấy mình dùng dằng mãi không xong, kẻ ấy quyết định xin ý kiến giáo viên của mình. Ông này khuyên kẻ ấy là nên, vì thế kẻ ấy lấy. Tuy nhiên, có không ít người phê bình kẻ ấy, ít là một người Tây Ban Nha chỉ trích [428].

Trong thời gian ở Paris này, kẻ ấy bị đau dạ dày [429], cứ hai tuần lại bị đau khoảng một giờ, và bị sốt nữa. Một lần cơn đau kéo dài đến 16 hay 17 giờ. Sau này khi đã hoàn tất chương trình triết học [430], kẻ ấy học mấy năm thần học, và thu nhận các bạn cùng chí hướng [431], nhưng bệnh tình ngày càng nặng hơn. Kẻ ấy đã tìm thầy chạy thuốc khắp nơi, nhưng không có kết quả.

85        Các thầy thuốc xét là không có gì ích lợi cho kẻ ấy hơn khí hậu quê nhà. Các bạn cùng chí hướng cũng khuyên như vậy, mà còn thúc giục nữa.

Ngay từ thời gian ấy, tất cả đã quyết định phải làm gì: đi Venezia và Giêrusalem, để xả thân mưu ích cho các linh hồn. Nếu không được phép ở lại Giêrusalem, họ sẽ trở về Rôma, đến trình diện vị Ðại Diện Ðức Kitô [432], để ngài sử dụng họ ở đâu ngài xét là sẽ tôn vinh Thiên Chúa hơn và mưu ích cho các linh hồn hơn. Họ cũng sẽ quyết định sẽ chờ tàu thủy ở Venezia một năm. Nếu trong năm ấy không có tàu đi Phương Ðông, họ sẽ không bị ràng buộc với lời khấn đi Giêrusalem nữa, và sẽ đến trình diện Ðức Giáo Hoàng, v.v...[433]

Cuối cùng, các bạn cùng chí hướng thuyết phục được kẻ hành hương, một phần cũng vì kẻ ấy có thể dàn xếp công việc cho các bạn trong nhóm quê ở Tây Ban Nha. Mọi người đồng ý là sau khi sức khỏe khá hơn, kẻ ấy sẽ đi lo công việc cho các bạn, rồi đến Venezia chờ các bạn [434].

86        Ðó là năm 1535, mà theo chương trình, các bạn cùng chí hướng sẽ lên đường năm 1537, vào lễ Thánh Phaolô Trở Lại [435]. Nhưng vì chiến tranh bùng nổ, họ lên đường vào tháng 11 năm 1536 [436].

Sắp lên đường thì kẻ hành hương được tin mình đã bị tố cáo với vị thanh tra giáo lý và một phiên tòa sắp được mở ra để kết án [437]. Nghe vậy, mặc dầu chưa bị triệu tập, kẻ ấy tự mình đến gặp vị thanh tra và nói với vị ấy về điều mình nghe được, rồi thêm là mình sắp đi Tây Ban Nha và mình có các bạn cùng chí hướng. Vì thế kẻ ấy xin được xét xử [438]. Vị thanh tra [439] xác nhận là có người tố cáo, nhưng vị ấy thấy chẳng có gì quan trọng. Vị ấy chỉ muốn xem tập Linh Thao. Sau khi đọc, vị ấy ca ngợi lắm và xin kẻ hành hương cho mình một bản. Ðiều này đã được thực hiện. Tuy nhiên, kẻ ấy lại xin tiến hành xét xử, để có bản án. Vì vị thanh tra từ chối, kẻ ấy đi mời một viên kiểm sát và các nhân chứng đến gặp vị ấy, và viên kiểm sát lập biên bản về toàn bộ sự việc [440].

87        Sau việc đó, kẻ ấy cỡi một con ngựa nhỏ mà các bạn cùng chí hướng đã mua cho, và một mình lên đường về quê [441]. Trên đường, kẻ ấy cảm thấy sức khỏe khá hơn. Về đến Tỉnh [442] kẻ ấy bỏ đường lớn, theo đường núi, vì ít người qua lại hơn [443]. Ði được một quãng ngắn, kẻ ấy thấy có hai người mang vũ khí tiến lại phía mình. (Con đường này nổi tiếng về những vụ ám sát). Sau khi đã đi quá, họ quay lại đuổi theo kẻ ấy, nên kẻ ấy chột dạ. Tuy nhiên, kẻ ấy hỏi họ, và được biết họ là người giúp việc của anh kẻ ấy, và ông anh gởi họ đi đón kẻ ấy. Hình như lúc kẻ ấy đến Bayonne [444], bên Pháp, có người đã nhận ra kẻ ấy [445]. Thế là hai người giúp việc đi trước dẫn đường, kẻ ấy theo sau, vẫn trên con đường cũ. Trước khi đặt chân vào phần lãnh địa của gia đình, kẻ ấy gặp lại họ. Họ một mực nài nỉ kẻ ấy theo họ về nhà người anh, nhưng họ không lay chuyển được kẻ ấy. Kẻ ấy đến trọ tại nhà tế bần^[446], và vào giờ thích hợp thì đi xin ăn trong vùng lân cận.

88        Tại nhà tế bần, kẻ ấy bắt đầu nói những điều về Thiên Chúa cho nhiều người đến thăm, và nhờ ơn Chúa, nhiều hoa trái đã trổ sinh. Vừa đến nơi, kẻ ấy quyết định mỗi ngày dạy giáo lý cho trẻ em. Anh của kẻ ấy phản đối: chẳng ai thèm đến đâu! Nhưng ngay từ đầu, có nhiều người đến nghe, kể cả người anh [447]. Ngoài giáo lý, kẻ ấy còn giảng, vào các Chúa Nhật và ngày lễ, để giúp những người phải đi bộ mấy dặm đến để nghe [448].

Kẻ ấy cũng cố gắng xóa bỏ một số lạm dụng, và nhờ ơn Chúa giúp, đã sửa chữa được điều này điều kia. Thí dụ về nạn bài bạc [449], kẻ ấy thuyết phục được người phụ trách tư pháp ra lệnh cấm và có những biện pháp để thi hành luật. Có một lạm dụng khác là các cô gái trong vùng luôn luôn để đầu trần, và chỉ đội khăn khi đã kết hôn. Nhưng có nhiều phụ nữ làm nhân tình của các linh mục hay những người khác, và trung thành với những người đàn ông ấy như thể là vợ họ. Vì thế, thường có những cô nhân tình chẳng xấu hổ chi hết khi mình đội khăn vì người này người kia, mà thiên hạ ai cũng biết rõ hết.

89        Thói quen ấy sinh ra lắm thứ tội. Kẻ hành hương thuyết phục nhà hữu trách ra luật sẽ phạt như tội hình sự tất cả những người đội khăn vì ai đó không phải là chồng mình [450]. Thế là lạm dụng này bắt đầu bị xóa bỏ. Ðối với người nghèo, kẻ ấy vận động để có một qui định câng quĩ cấp phát đều đặn cho họ những điều cần thiết. Kẻ ấy cũng can thiệp để người ta ấn định mỗi ngày đổ chuông ba lần, sáng, trưa và tối, để mọi người đọc kinh Truyền Tin như tại Rôma [451].

Mặc dầu lúc đầu khỏe mạnh, sau đó kẻ ấy ngã bệnh nặng. Khi bình phục, kẻ ấy quyết định lên đường để làm những công việc các bạn cùng chí hướng đã nhờ [452]. Kẻ ấy cũng quyết định lên đường mà không mang theo đồng nào trong mình. Anh của kẻ ấy rất bất bình vì quyết định này, lại thêm xấu hổ vì kẻ ấy đi bộ. Tối đến, kẻ hành hương đồng ý như sau: sẽ cỡi ngựa cùng với người anh và người nhà cho đến ranh giới tỉnh.

90        Ra khỏi ranh giới tỉnh, kẻ ấy xuống ngựa, không đem theo gì, hướng về Pamplona [453], rồi đi Almazan[454], quê của cha Laínez rồi đi Siguenza [455] và Toledo [456]; rồi từ Toledo đi Valencia [457]. Tại quê của các bạn cùng chí hướng, kẻ ấy không nhận gì, mặc dầu được cho rất nhiều, mà người ta còn năn nỉ nữa [458].

Tại Valencia, kẻ ấy gặp được Castro, đan sĩ dòng Xitô [459]. Kẻ ấy muốn đáp tàu đi Genova [460], nhưng bạn bè xin đừng đi, vì họ nói tên Râu Ðỏ đang ở trên biển cùng với nhiều tàu chiến...[461] Mặc dầu họ nói đủ điều để làm cho kẻ ấy sợ, nhưng không gì làm cho kẻ ấy thay đổi ý định.

91        Kẻ ấy xuống một chiếc tàu lớn và gặp bão lớn như đã kể trước đây, khi nói về ba lần chết hụt [462].

Ðến Genova [463], kẻ ấy lên đường đi Bologna [464]. Trên đường, kẻ ấy khổ cực trăm bề, nhất là có lần bị lạc và phải đi bộ dọc theo bờ sông. Nước chảy mãi dưới sâu, đường đi tít trên cao. Càng đi xa, đường càng hẹp, hẹp đến nỗi tiến không được mà lùi cũng không được. Kẻ ấy bắt đầu phải bò, và tiến được khá xa, nhưng rất sợ, vì hễ nhúc nhích là thấy như sắp lăn tòm xuống sông. Chưa bao giờ kẻ ấy gặp khó khăn phần xác và phải gắng sức đến như vậy. Nhưng cuối cùng cũng thoát nạn. Ngay cửa ngõ Bologna, lúc đi qua một chiếc cầu gỗ nhỏ, kẻ ấy ngã xuống nước. Ðứng lên được thì người ướt nhem và dính đầy bùn, làm cho những người gần đó phá ra cười. Vào Bologna, kẻ ấy đi xin bố thí, nhưng không được một xu nào, mặc dầu đã đi khắp nơi [465]. Kẻ ấy ở lại Bologna ít lâu vì ốm đau, rồi đi Venezia, vẫn theo cách ấy [466].

92        Trong thời gian ở Venezia [467], kẻ ấy hướng dẫn Linh Thao và nói chuyện về đời sống thiêng liêng. Ðặc biệt kẻ ấy hướng dẫn Linh Thao cho một số người có tiếng như cha Pietro Contarini [468], cha Gasparo de Dotti [469], một người Tây Ban Nha tên là Rozas [470] Cũng có một người Tây Ban Nha nữa là cha Hoces, liên hệ nhiều với kẻ hành hương [471], và cả với vị giám mục Cette nữa [472]. Mặc dầu cha ấy cũng mong tập Linh Thao, nhưng chẳng khởi sự làm chi hết [473]. Cuối cùng, cha ấy quyết định bắt đầu tập, và được 3 hay 4 ngày, cha ấy mới bộc lộ tâm tình với kẻ hành hương: cha ấy sợ là trong Linh Thao sẽ được dạy một giáo thuyết sai lạc, như cha ấy nghe có người nói. Vì thế, cha ấy đã đem theo một số sách để có thể tham khảo, nếu bị lừa gạt. Cha ấy được lợi ích rất nhiều nhờ Linh Thao, và cuối cùng quyết định theo cách sống của kẻ hành hương. Chính cha ấy là người qua đời trước nhất [474].

93        Ở Venezia, kẻ hành hương lại bị tấn công lần nữa, vì nhiều người kể là người ta đã đốt hình nộm của kẻ ấy ở Tây Ban Nha và ở Paris [475]. Vụ này đi xa đến nỗi người ta mở một phiên tòa để xét xử, nhưng kết quả là kẻ ấy đã thắng.

Chín người bạn cùng chí hướng đến Venezia đầu năm 1537 [476]. Họ chia nhau đến phục vụ trong các nhà tế bần [477]. Sau hai hay ba tháng, họ đi Rôma để xin Ðức Thánh Cha ban phép lành cho chuyến đi Giêrusalem [478]. Kẻ hành hương không đi, vì ngại gặp tiến sĩ Ortiz và cả vị hồng y Thêatinô [479]. Các bạn cùng chí hướng từ Rôma trở về [480], mang theo một tín phiếu trị giá khoảng 200 đến 300 escudos là của bố thí để đi Giêrusalem. Họ chỉ nhận tín phiếu [481]. Sau đó, vì không đi Giêrusalem được, họ gởi trả lại những người đã cho.

 Ði thế nào, các bạn cùng chí hướng về lại Venezia như vậy, nghĩa là đi bộ và xin ăn, nhưng chia thành ba toán, mỗi toán có những người thuộc các quốc tịch khác nhau. Tại Venezia, ai chưa làm linh mục thì được phong chức [482], và vị sứ thần, sau này là hồng y Veralla, ban các năng quyền [483]. Họ thụ phong với tư cách thanh bần [484], và mỗi người khấn thanh bần và khiết tịnh [485].

Trở về Nội Dung

NHẬN SỨ MẠNG TỪ VỊ ÐẠI DIỆN ÐỨC KITÔ

94        Năm ấy không có tàu đi Phương Ðông, vì Venezia và Thổ Nhĩ Kỳ đoạn giao [486]. Thấy rằng khả năng đi còn xa, họ phân tán trong vùng Venezia để chờ đợi một năm như đã định trước, và nếu một năm sau mà không có tàu thì họ sẽ đi Rôma [487].

Kẻ hành hương cùng với Favre và Laínez đi Vicenza [488]. Tại đó, họ tìm được một căn nhà ở ngoài thành phố, không có cửa ra vào cũng không có cửa sổ [489]. Họ ở đó và ngủ trên ít rơm họ đem vào. Mỗi ngày hai người vào trong thành phố xin ăn hai lần, nhưng được rất ít, nên chỉ sống cầm hơi. Thường thì họ ăn một chút bánh mì nướng, khi có; ai ở nhà thì lo nướng bánh. Họ sống 40 ngày như vậy, chẳng làm gì khác ngoài cầu nguyện.

95        Sau 40 ngày, cha Jean Codure tới, và bốn người quyết định bắt đầu giảng. Bốn người đến bốn quảng trường của thành phố, và vào cùng ngày cùng giờ, họ kêu gọi lớn tiếng và dùng mũ để mời người ta tập họp lại nghe giảng. Những bài giảng đó làm đề tài cho người ta chuyện trò với nhau trong thành phố, nhiều người xúc động với lòng sốt sắng và cung cấp cho họ tất cả những điều họ cần về vật chất.

Trong thời gian ở Vicenza, trái với thời gian ở Paris, kẻ hành hương có nhiều thị kiến thiêng liêng, còn các an ủi thì vừa nhiều vừa nối tiếp nhau. Trong các chuyến đi, nhất là ở Venezia, khi chuẩn bị thụ phong linh mục và khi chuẩn bị dâng lễ, kẻ ấy có nhiều cuộc thăm viếng siêu nhiên tương tự như thường có khi kẻ ấy ở Manresa.

Khi còn ở Vicenza, kẻ ấy được tin một người bạn cùng chí hướng [490] bị bệnh nặng gần chết ở Bassano [491]. Ngay lúc ấy, chính kẻ ấy cũng đang bị sốt. Bất chấp, kẻ ấy lên đường và đi nhanh đến nỗi người cùng đi là Favre không theo kịp. Trong chuyến đi ấy, kẻ ấy được Thiên Chúa bảo đảm, và kẻ ấy kể cho Favre biết, người bạn cùng chí hướng ấy không chết vì cơn bệnh đó. Quả thật khi hai người đến Bassano, người bệnh rất vui và hồi phục nhanh chóng.

Sau đó, họ quay về Vicenza: cả 10 người ở lại đó trong một thời gian, một số đi xin ăn trong các làng quanh Vicenza [492].

96        Họ đã quyết định sau một năm mà không có tàu, họ sẽ đi Rôma, cả kẻ hành hương nữa, vì trong chuyến trước, hai nhân vật kẻ ấy sợ lại tỏ ra ưu ái các bạn cùng chí hướng.

Họ chia thành ba hay bốn toán đi Rôma [493] Kẻ hành hương cùng đi với Favre và Laínez. Trong chuyến đi, kẻ ấy được Thiên Chúa viếng thăm rất đặc biệt. Sau khi thụ phong, kẻ ấy đã quyết định chưa dâng lễ trong vòng một năm, để dọn mình và khấn xin Ðức Mẹ thương đặt mình với Con của Mẹ. Và một hôm, kẻ ấy đang cầu nguyện trong một nhà thờ, cách mấy dặm nữa thì đến Rôma, kẻ ấy cảm thấy một sự biến đổi trong tâm hồn và thấy rõ Thiên Chúa Cha đặt mình với Ðức Kitô là Con của Người, đến nỗi kẻ ấy không bao giờ dám nghi ngờ việc Thiên Chúa Cha đã đặt mình với Con của Người.

Tôi, người viết chuyện này [494], đã nói với kẻ hành hương, khi nghe Cha kể, rằng cha Laínez đã kể chuyện này với những chi tiết khác. Cha trả lời rằng tất cả những gì cha Laínez kể đều đúng, vì chính Cha không nhớ các chi tiết. Trong lúc kể chuyện, Cha biết chắc Cha chỉ kể sự thật. Về một số vấn đề khác, Cha cũng nói như vậy [495].

97        Trên đường vào Rôma, kẻ ấy nói với các bạn cùng chí hướng là mình thấy các cửa sổ đều đóng kín, nghĩa là họ sẽ gặp nhiều trở lực. Kẻ ấy cũng nói: "Chúng ta phải luôn luôn cảnh giác, chỉ nên giao tiếp với những phụ nữ nổi tiếng thôi." Về điều này, sau đó ở Rôma, cha Phanxicô (Xavier) giải tội cho một phụ nữ, và thỉnh thoảng gặp gỡ để nói chuyện về đời sống thiêng liêng. Sau đó, phụ nữ ấy có thai. May là Chúa thương cho người ta khám phá ra kẻ làm bậy. Chuyện tương tự cũng xảy đến cho cha Jean Codure với một trong các cô gái là con thiêng liêng: cô này bị bắt gặp cùng với một người đàn ông [496].

98        Từ Rôma, kẻ hành hương đến Monte-Cassino hướng dẫn tiến sĩ Ortiz tập Linh Thao [497]. Kẻ ấy ở đó 40 ngày và trong thời kỳ ấy có lần thấy cha Hoces lên trời. Nước mắt trào ra, kẻ ấy được an ủi thiêng liêng rất nhiều [498]. Kẻ ấy thấy rõ ràng đến nỗi nếu nói ngược lại sợ là mình nói dối. Từ Monte-Cassino về, kẻ ấy đem theo Francisco Estrada [499]. Về lại Rôma, kẻ ấy vẫn giúp đỡ các linh hồn và vẫn ở vườn nho [500]. Kẻ ấy hướng dẫn Linh Thao cho nhiều người cùng một lúc, người thì ở gần nhà thờ Ðức Bà Cả, người thì ở gần Ponte Sisto [501]. Rồi các đợt tấn công bắt đầu [502]. Miguel mở đầu bằng việc nói xấu kẻ hành hương, và kẻ ấy bị triệu tập đến gặp vị Tổng Ðốc [503]. Trước hết kẻ hành hương cho vị Tổng Ðốc xem một lá thư chính Miguel đã viết, trong đó anh ta ca ngợi kẻ ấy hết lời. Vị Tổng Ðốc thẩm vấn Miguel và kết cục là anh ta bị trục xuất khỏi Rôma.

Rồi Mudarra và Barreda ra tay: họ rêu rao kẻ hành hương và các bạn cùng chí hướng đã bị trục xuất khỏi Tây Ban Nha, Paris rồi Venezia [504]. Cuối cùng, cả hai thú nhận trước mặt vị Tổng Ðốc và vị đại diện Ðức Thánh Cha là không có gì đáng trách nơi kẻ hành hương và các bạn cùng chí hướng, cả trong cách sống cũng như trong lời giảng dạy. Vị đại diện yêu cầu bỏ qua toàn thể sự việc, nhưng kẻ hành hương không đồng ý, đòi phải có phán quyết dứt khoát. Chẳng những vị đại diện và vị Tổng Ðốc, mà cả những người ngay từ đầu vẫn bênh vực kẻ ấy, đều không muốn như vậy. Cuối cùng, Ðức Thánh Cha về Rôma sau mấy tháng vắng mặt [505]. Kẻ hành hương gặp ngài ở Frascati [506] để trình bày sự việc. Ðược biết rõ đầu đuôi, Ðức Giáo Hoàng ra lệnh phải có phán quyết bênh vực kẻ ấy. [507] Kẻ hành hương và các bạn cùng chí hướng đã giúp đỡ để khởi sự tại Rôma vài ba công cuộc từ thiện, thí dụ nhà cho các dự tòng, nhà Thánh Martha, nhà cô nhi. Cha Nadal có thể kể phần còn lại [508].

Trở về Nội Dung

PHỤ LỤC

99        Sau khi Cha ngừng kể, vào ngày 20 tháng 10, tôi hỏi Cha về Linh Thao và Hiến Chương [509], vì muốn biết Cha đã viết thế nào. Cha cho tôi biết là đã không soạn toàn bộ Linh Thao ngay một lúc, nhưng khi nhận ra những diễn biến trong tâm hồn mình, và thấy là có thể giúp người khác, thì Cha ghi lại, thí dụ việc xét mình theo hàng kẻ.[510] Cha nói với tôi là đặc biệt giữa các cách lựa chọn đã được rút ra từ sự khác biệt giữa các tác nhân và các ý tưởng mà Cha đã nhận ra tại Loyola, lúc còn đau chân [511]. Còn về Hiến Chương, Cha bảo là tối hôm ấy sẽ nói.

Vẫn hôm ấy, trước bữa tối, Cha gọi tôi và tỏ ra trầm ngâm hơn thường lệ. Cha làm như thể ra một tuyên ngôn cho tôi, cơ bản là cho tôi biết Cha thành thật trong tất cả những gì đã kể, chắc chắn không cường điệu chút nào, và từ khi bắt đầu phục vụ Chúa, Cha đã nhiều lần xúc phạm đến Chúa, nhưng chưa bao giờ chiều theo một tội trọng nào. Hơn nữa lòng sốt sắng của Cha, tức là việc Cha dễ dàng gặp được Chúa, càng ngày càng gia tăng, hiện nay hơn bất cứ lúc nào khác trong suốt cả đời. Bất cứ lúc nào muốn gặp Chúa, Cha đều gặp được [512]. Ngay cả hiện giờ, Cha vẫn có nhiều thị kiến như đã nói trên, tức là Cha thấy Ðức Kitô như mặt trời [513]. Ðiều này thường diễn ra khi Cha đề cập những điều quan trọng, và các thị kiến ấy xuất hiện để xác chuẩn [514].

100 Khi dâng lễ, Cha cũng có nhiều thị kiến. Khi Cha soạn Hiến Chương, Cha cũng rất thường có thị kiến. Ðiều này Cha có thể chứng minh rất dễ dàng vì mỗi ngày Cha đều ghi chép những điều diễn ra trong tâm hồn, và Cha đã ghi chép mọi sự. Rồi Cha cho tôi xem một đống rất lớn giấy tờ Cha đã ghi chép, và Cha đọc cho tôi nghe khá nhiều, hầu hết là những thị kiến xác chuẩn một số điểm trong Hiến Chương. Ðôi khi Cha thấy Thiên Chúa Cha, những lần khác Cha thấy Ba Ngôi Thiên Chúa, những lần khác nữa lại thấy Ðức Mẹ lúc thì chuyển cầu cho Cha, lúc thì xác chuẩn cho Cha.

Cha đặc biệt nói với tôi về một số điểm Cha dừng lại nhận định trong 40 ngày : mỗi sáng dâng thánh lễ, và lần nào cũng chảy nước mắt. Ðó chính là việc các nhà thờ có lợi tức không và Dòng có được thụ hưởng không.

101      Cách Cha tiến hành khi soạn Hiến Chương là mỗi ngày dâng lễ, trình lên Thiên Chúa điểm Cha đang đề cập, rồi cầu nguyện về điểm ấy. Và luôn luôn Cha chảy nước mắt khi cầu nguyện và dâng lễ.

Tôi mong được xem tất cả giấy tờ ấy về Hiến Chương, và tôi xin Cha cho tôi đọc ít lâu, nhưng Cha không cho [515].

 --------------------------------------------

THAM KHẢO:

1. Autobiografia de San Ignacio de Loyola, bản tiếng Tây Ban Nha và tiếng Ý, cùng với giới thiệu và chú thích, của Victoriano Larranaga, S.J; trong Obras completas de S. Ignacio de Loyola, Tomo I, Biblioteca de Autores Cristianos, Madrid MCMXLVII.

2. Le récit du Pèlerin, Autobiographie de Saint Ignace de Loyola, bản dịch tiếng Pháp, cùng với giới thiệu và chú thích của A. Thiry, S.J; Desclée de Bouwer 1956.

3. Trên Ðường Tìm Chúa (Hồi Ký của thánh I-nhã Loyola), bản dịch tiếng Việt Nam, cùng với giới thiệu và chú thích, của Hoàng Văn Lục, S.J; Nhà Tĩnh Tâm Thánh I-nhã, TPHCM 1976.

4. A Pilgrims Journey, The Autobiography of Ignatius of Loyola, bản dịch tiếng Anh, cùng với giới thiệu và chú thích, của Joseph N. Tylenda, S.J; Michael Galpier 1985.

5. Saint Ignace de Loyola, Récit, bản dịch tiếng Pháp của A. Lauras, chú thích của J.C. Dhôtel, trong Ecrits, traduits et présentés sous la direction de Maurice Giuliani, S.J; Collection Christus n. 76, Desclée de Bouwer 1991.

6. Réminiscences or Autobiography of Ignatius of Loyola, bản dịch tiếng Anh, cùng với giới thiệu và chú thích, của A. Munitis và Philip Endean, trong Personal Writings, Penguin Books 1996.

7. El peregrino, Autobiografía de San Ignacio de Loyola, bản gốc tiếng Tây Ban Nha và tiếng Ý, Josep M. Rambla Blanch, S.J., dẫn nhập, chú thích và bình giảng, Mensajero - Sal Terrae 1998.

Trở về Nội Dung