1.
Vào buổi sáng thứ sáu ngày 4 tháng 8 năm 1553, trước ngày lễ
Đức Mẹ Xuống Tuyết, khi Cha I-Nhã đang ở trong vườn gần nhà
gọi là 'nhà công tước.' Tôi trình bày với Cha một số vấn đề
của tâm hồn, trong đó có vấn đề ham danh. Để giúp tôi giải
quyết vấn đề đó, Cha khuyên tôi: nên nhiều lần qui về Chúa
tất cả những gì tôi có và dâng cho Chúa tất cả những gì tốt
đẹp có thể có trong đời tôi, và cảm tạ Chúa với nhận thức
rằng tất cả các ân huệ đó thuộc về Ngài. Nghe Cha nói, tôi
được an ủi nhiều. Không cầm nổi nước mắt, Cha kể lại chuyện
chính Cha suốt hai năm đã phải đau khổ vì tật xấu này, đến
độ lúc sắp sửa lên tầu ở Barcelôna để đi Giêrusalem, Cha
không dám nói với ai Cha sắp đi đâu. Cha nói thêm rằng, về
điểm đó, từ lúc ấy trở về sau Cha thấy tâm hồn hết sức bình
thản.
Một hai
tiếng đồng hồ sau chúng tôi đi dùng cơm. Đang khi ngồi bàn
ăn, có Cha I-Nhã, Cha Polancô và tôi, Cha nói rằng: Cha
Nadal và nhiều Cha khác trong Dòng đã nhiều lần xin Cha làm
một công việc mà Cha chưa quyết định làm. Tuy nhiên, sau khi
đã nói chuyện với tôi và cầm trí một lúc trong phòng, Cha
cảm thấy được thúc dục và xác tín đến độ Cha đã nhất quyết
phải làm (theo cách Cha nói thì thấy Thiên Chúa đã soi sáng
rõ ràng cho Cha phải làm việc đó!). Đó là việc trình bày
những gì xảy đến trong tâm hồn Cha từ xưa đến nay. Cha cũng
đã quyết định tôi là người sẽ được Cha tiết lộ những việc
đó.
2. Hồi đó Cha
đau rất nặng. Thường thì ngài không dám tính sẽ sống thêm
được một ngày. Khi nghe người ta nói: “Tôi sẽ làm việc này
trong vòng hai tuần lễ hoặc tám ngày,” thì Cha thường tỏ vẻ
ngạc nhiên và hỏi: “Vậy hả, anh chắc sẽ sống được đến ngày
đó sao?” Tuy nhiên, lần đó ngài nói rằng ngài hy vọng sống
thêm được ba bốn tháng nữa để hoàn tất công việc đó. Ngày
hôm sau tôi hỏi Cha xem ngài muốn chừng nào bắt đầu? Cha bảo
tôi phải nhắc Cha mỗi ngày, cho đến khi Cha có sức khỏe và
giờ rảnh để bắt tay vào việc. Nhưng vì bận rộn nhiều việc và
không có thì giờ rảnh, nên Cha lại bảo tôi phải nhắc ngài
mỗi Chúa Nhật. Vào tháng chín Cha gọi tôi, và bắt đầu kể
chuyện về cuộc đời ngài và các lỗi lầm của thời thanh niên
một cách rõ ràng, rành mạch, không bỏ xót một chi tiết nào.
Cũng trong tháng đó, Cha lại gọi tôi ba, bốn lần nữa và kể
chuyện đến khúc nói rằng Cha định ở lại Manrêsa ít hôm, từ
đoạn đó thấy chữ tôi viết có vẻ khác trước.
3. Cách thức
Cha kể chuyện thì giống như cách Cha làm mọi việc khác.
Nghĩa là hết sức rõ ràng, khiến cho những công việc xảy ra
trong quá khứ có vẻ như đang xảy ra bây giờ. Hơn nữa không
cần phải hỏi ngài điều gì. Bởi vì cần gì để hiểu rõ câu
chuyện thì Cha nhớ và nói hết. Không nói gì cho Cha biết,
tôi biên chép tất cả, trước hết là những điểm chính, rồi sau
mới viết lại đầy đủ hơn, đó là bản văn đang có đây. Tôi đã
cố gắng tránh không viết chữ nào mà Cha đã không dùng. Chỉ
sợ thất bại ở một điểm: là khi cố gắng trung thành chép lại
các lời Cha nói, đôi khi tôi đã không làm nổi bật được một
vài lời nói của Cha.
Như vậy,
tôi đã soạn tài liệu này kể từ tháng 9 năm 1553 như đã kể
trên. Từ đó cho đến khi Cha Nadal về, tức là ngày 18 tháng
10 năm 1554, Cha I-Nhã hay xin hoãn lại vì đau yếu hoặc vì
bận viêc nọ việc kia. Cha thường nói: “Việc này xong thì con
lại nhắc Cha nhá!” Khi xong việc rồi, tôi nhắc Cha, nhưng
Cha lại bảo: “Bây giờ bận việc này nữa, xong rồi thì con nhớ
nhắc Cha lại.”
4. Lúc về nhà,
thấy công việc đã bắt đầu rồi, Cha Nadal mừng lắm, và bảo
tôi phải luôn luôn nhắc Cha I-Nhã. Ngài còn nói nhiều lần
với tôi rằng bây giờ không có việc gì quí hơn mà Cha I-Nhã
có thể làm cho Dòng, vì đó là góp phần vào việc thành lập
Dòng. Chính ngài đã nhiều lần nói với Cha I-Nhã như thế, và
Cha I-Nhã bảo tôi, khi nào xong về vụ tìm nguồn lợi để thành
lập truờng rồi thì tôi nhắc Cha lại. Nhưng vụ đó xong rồi,
thì lại phải chờ cho hết vụ về Prester John, và lại còn việc
gửi thư từ cho xong.
Vậy,
chúng tôi lại tiếp tục công việc và bắt đầu vào ngày mùng 9
tháng 3. Ít lâu sau, Đức Thánh Cha Giuliô III bắt đầu nguy
tử và ngày 23 thì băng hà. Vậy Cha hoãn lại công việc đó cho
đến khi có Đức Thánh Cha mới. Khi có rồi (tức là Đức Giáo
Hoàng Marcelô), thì Đức Thánh Cha mới cũng lại đau và băng
hà nữa. Cha lại phải hoãn đến khi tấn phong Giáo Hoàng
Phaolô IV. Sau đó vì trời nóng bức và bận rộn nhiều việc nên
Cha bị trở ngại cho đến ngày 21 tháng 9 là khi Cha bắt đầu
định sai tôi đi Tây Ban Nha. Tôi nài nỉ ngài giữ lời hứa với
tôi, thì ngài hẹn gặp tôi vào sáng ngày 22 tại Tháp Đỏ. Lễ
xong tôi đến hỏi Cha xem đã đến giờ chưa.
5. Ngài bảo
tôi đi Tháp Đỏ trước chờ ngài đến sau. Tôi đoán chắc phải
chờ lâu. Đang khi đứng ngoài sân nói chuyện với một trợ sĩ
đã hỏi tôi một điều gì đó, thì Cha đến và trách tại sao
không vâng lời chờ Cha tại Tháp Đỏ. Rồi suốt ngày hôm đó Cha
không muốn nói gì. Về sau chúng tôi lại năn nỉ, thì Cha tới
Tháp Đỏ và lại tiếp tục kể chuyện, vừa kể vừa đi lại như các
lần trước. Muốn quan sát bộ mặt của Cha tôi hay tới gần
ngài, thì ngài bảo: “Hãy giữ luật.” Một lúc sau, quên lời
dặn tôi lại đến gần Cha, hai, ba lần ngài lập lại lời đó rồi
bỏ luôn. Nhưng cuối cùng Cha trở về Tháp Đỏ rồi kể chuyện
tiếp. Tuy nhiên, vì từ mấy hôm trước tôi đang chuẩn bị lên
đường - Cha đã gặp tôi kẻ chuyện lần chót là ngày trước khi
tôi đi - nên không thể viết ra đây đủ tại Roma được. Tôi đem
theo bản tóm tắt, và tại Genova, vì không có người viết chữ
Tây Ban Nha, nên tôi đọc bằng tiếng Ý Đại Lợi.
Tài liệu này
được viết xong tại Genova, tháng 12 năm 1555.
